Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1945)
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*
Σ’ αυτό το φύλλο θα υπάρχει αναφορά σε ένα μόνο πρόσωπο, θα ετυμολογηθεί το όνομά του και όσα αναφέρονται σ’ αυτό αλλά περισσότερο θα παρατεθούν και πληροφορίες που αφορούν το πρόσωπο αυτό και τον σπουδαιότατο ρόλο που διαδραμάτισε στην Κοσμοθεωρία των Αρχαίων Ελλήνων.
Πρόκειται για τον Ορφέα, τον μέγα Ιεροφάντη, τον μέγα μύστη, τον ανανεωτή και επανιδρυτή τής πανάρχαιας προκατακλυσμιαίας Κοσμοθεωρίας του Ελληνισμού.
Πολλοί βεβαίως σκέφτονται (όχι αδίκως θα έλεγα) πως ο Ορφεύς ίδρυσε κάποιου είδους θρησκεία, αφού αυτό διδάσκουν με …ευκολία τα σχολικά βιβλία. Κι αν σου «κολλήσει» κάτι όταν είσαι μικρός και το ακούς πολλές φορές, σου μένει και σε ακολουθεί. Μεγαλώνοντας δε δεν μπαίνεις στον κόπο να διασταυρώσεις τέτοιες «σχολικές» πληροφορίες, εκτός κι έχεις λόγο να το κάνεις.
Ο Ορφεύς, σύμφωνα με την Μυθολογία-Ιστορία των Ελλήνων, έδρασε στην Θράκη. Το Ετυμολογικόν το Μέγα, αναφερόμενο στους Θράκες, γράφει: «Παρά τῶν Θρακῶν ἐπιμέλειαν τὴν πρὸς τὸ θεῖον καὶ τὴν Ὀρφέως ἱερουργίαν. Οὗτοι γὰρ πρῶτον ἐξεῦρον τὴν περί τὸ θεῖον εὔνοιαν». Οι Θράκες πολεμούσαν μια ζωή στα σύνορα για να προστατεύουν τούς υπόλοιπους Έλληνες. Ακριβώς, λόγω της ενασχόλησής τους με τον πόλεμο, ήταν ενοχλητικοί, άξεστοι, πιο «άγριοι» από τους υπόλοιπους Έλληνες. Άναβαν δε φωτιές/θράκες, για φοβίζουν τούς βόρειους βάρβαρους εχθρούς.
Γι’ αυτό τους το χαρακτηριστικό πήραν το όνομά τους το από το ρ. ταράσσω (=ενοχλώ, αφανίζω, καταστρέφω) >τράσσω >θράσσω, με τ>θ, με απαρέμφατο θράξαι, εξ ου Θραξ/Θρακός.
Αργότερα οι Θράκες και ο Ορφεύς συνδέθηκαν με δημιουργία θρησκείας. Οι εκδοχές όμως, που συνδέουν την λέξη με την ευλάβεια, είναι μεταγενέστερες. Εμείς εξετάζουμε την ετυμολογία, πώς ξεκίνησε, δηλαδή, αρχικά ἡ λέξη. Το ότι αργότερα εμφανίστηκαν οι λέξεις θρήσκος (ευλαβούμενος), θρησκεύω και άλλες, αυτό δείχνει την δυναμική της γλώσσας μας.
Άλλωστε η λέξη θρησκεία ετυμολογείται εκ του θεός + ρήσκω (=λέγω).
Ο Ορφεύς ετυμολογείται εκ του ρ. ερέφω [αείρω (ρίζα ερ-) + επί, με π>φ, = καλύπτω με στέγη, στρέφω, επιστρέφω], ρήμα που έδωσε το Έρεβος, με φ>β, διότι στεγαζόταν από το έδαφος της Γης, και δηλώνει τον σκοτεινό τόπο μεταξύ Γης και Άδη, το σκοτάδι της αβύσσου ή της θάλασσας. Από τα παράγωγα του ερέφω, οροφή & Έρεβος, με ε>ο, προήλθε ο Ορφεύς, διότι κατέβηκε στον Άδη να παρακαλέσει τους θεούς τού Κάτω Κόσμου να επιτρέψουν στην τεθνεώσα σύζυγό του, Ευρυδίκη, να επανέλθει στον Πάνω Κόσμο. Αναζητήστε για περισσότερα τον μύθο τού Ορφέα και της Ευρυδίκης.
Και μια λεπτομέρεια που πολλοί αγνοούν. Πριν τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνος δεν υπήρχε ονομασία «Μακεδονία» και όλη αυτή η περιοχή (Μακεδονία και Θράκη) ονομαζόταν Θράκη/Θράκα.
Ο Ορφεύς, λοιπόν, σύμφωνα με τους «Ορφικούς Ύμνους» (παράρτημα-τόμος Εγκυκλοπαίδειας «Ήλιος») ταξίδεψε στην Αίγυπτο, όπου δεν «διδάχτηκε» τον ιερό λόγο, όπως λανθασμένα αποδίδουν οι ερμηνευτές τών κειμένων την φράση «εξελόχευσε». Όπως πολύ σοφά παρατήρησε ο εξαίρετος Έλληνας φιλόλογος, Σπ. Μαγγίνας, ο οποίος επιμελήθηκε την απόδοση των «Ορφικών Ύμνων», το ρήμα «εκλοχεύω» σημαίνει τίκτω, εκμαιεύω. Επομένως, όταν ο Ορφεύς έφτασε στην Αίγυπτο, είχε την ευκαιρία ν’ ακούσει τις απόψεις τού εκεί ιερατείου, να διαπιστώσει την απομάκρυνσή τους από την αυθεντική γνώση τής Χρυσής Εποχής και να διακηρύξει αυτήν καθαρή, πρώτα στην Αίγυπτο και μετά στην Θράκη. Έκτοτε, μόνο η Θράκη κατάφερε και διαφύλαξε ακέραιη την αρχαία κοσμοθεωρία. Αλλού, στην Μ. Ασία, την Αίγυπτο, την Περσία, την Ινδία, όπου κατοικούσαν πια λαοί μη ελληνικοί, η αρχαία λατρεία είχε υποστεί με τον καιρό παραφθορές και αλλοιώσεις, όπως τις λεγόμενες μαγείες, πίστη στον Θεό τού «Κακού», σε μεταθανάτια κολαστήρια κλπ.
Έτσι ο Ορφισμός είχε το προνόμιο και η Ελλάδα συνάμα την τύχη, όχι μόνο να διασώσει την πατρογονική κοσμοθεώρηση αλλά και να την διασώσει αυθεντική και ακέραιη.
Για να καταλάβουμε όμως την Ορφική θεολογία (λόγος περί του θείου), θα πρέπει πριν να διαγράψουμε την μακραίωνη θρησκευτική ωρίμανση τού ελληνισμού, που είχε ως ακροτελεύτιο λίθο τον Ορφισμό.
Πρώτα-πρώτα, ο Έλληνας άνθρωπος πίστεψε στην Γη και στον Ουρανό. Γι’ αυτόν η Γη, που τον γέννησε ήταν η μεγάλη Θεά. Η Γη ήταν γι’ αυτόν κάτι το ζωντανό, με παλμό μητρικό (Δήμητρα =Γη+μήτηρ, μητέρα γη, τροφός). Όλοι οι άνθρωποι, τα ζώα, τα φυτά, όλα ζουν και κινούνται επάνω της. Αυτή τα γεννάει όλα μέσα από τους σκοτεινούς θερμούς κόλπους της, αυτή τα κρατάει ριζωμένα και κολλημένα σφιχτά στο χώμα της και η ίδια τα καταπίνει πάλι όλα. Από την άλλη πλευρά, ο άνθρωπος υψώνει με λαχτάρα το βλέμμα του προς τον Ουρανό, που απλώνει στα πάντα -φωτεινός και γαλάζιος- το γαλήνιο βάθος του. Προς τα εκεί τον τραβάει ο πόθος τής λευτεριάς του. Κι όπως ο ήλιος είναι ένα αστέρι ενδιάμεσο μεταξύ Ουρανού και Γης, έτσι κι αυτός, μέσα από τον μόχθο, που δένει τα πόδια του στο χώμα, νοιώθει τα φτερά της εσώτατης χαράς του να ζυγιάζονται προς τα ύψη. Ο Ουρανός λοιπόν είναι ο Πατέρας του, που γέννησε μέσα από την νύχτα τον Ήλιο, για να ζωντανεύει με το ηλιακό του φως και να τρέφει με την βροχή και την ζωογόνο θερμότητα την Μάννα του Γη. Ενώ ο στοχασμός του, ως θυμίαμα ευγνωμοσύνης ανεβαίνει προς τον Πατέρα, προς την αληθινή δηλ. Γνώση, ο παλμός τής ευλαβικής του στοργής ηχεί για την Γη, την πηγή τής ζωής του. Γιατί τελικά ο κάθε άνθρωπος είναι παιδί τους, καρπός και έκφραση της ενώσεώς τους. Το κορμί το πήρε από την μάνα, ενώ το Πνεύμα ανήκει στον Πατέρα.
Συνεχίζεται…
Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι Καθηγητής Μουσικής & Διευθυντής Χορωδιών. Παρατηρήσεις ή ερωτήσεις σας μπορείτε να στέλνετε στο vlaxojohnmes@gmail.com.
Αφήστε ένα σχόλιο