Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1826)

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Γνωστά και καθημερινά - 38

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής

Προκαλεί πραγματικά έκπληξη το πόσο κατάμουτρα, με πόσο θράσος και περισσή αλαζονεία, μας ανακοινώνουν τις αποφάσεις τους για την ζωή μας, αυτά τα εμετικά αποβράσματα του WEF, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, μιας …Κυνότητος με μη εκλεγμένους διεθνείς κορπίτες, που σέρνουν μαζί τους πολλές από τις εκλεγμένες- κυβερνητικές μαριονέτες τους (με το αζημίωτο φυσικά). Αυτοί, λοιπόν, αποφάσισαν πως είμαστε πολλοί πάνω στην Γη και πρέπει να μας …μειώσουν. Γι’ αυτούς είμαστε μόνον αριθμοί κι όχι άνθρωποι. Θα ’ρθει και αυτών όμως η σειρά, «ο καιρός γαρ εγγύς».

Αλλά για να μη μακρύνω με οργίλα σχόλια, θα ασχοληθώ ετυμολογικώς με το φλέγον θέμα τους, που είναι οι αριθμοί.

Ο αριθμός είναι σύνθετη λέξη εκ του ρήματος άρω, αραρίσκω (=αρμόζω, συνδέω, συνάπτω) + ίθμα (=βήμα, εκ του ρήματος είμι =σπεύδω, ορμώ προς τα μπρος, προχωρώ και ιδιαιτέρως της προστακτικής ενεστώτος, ίθι). Ο Ησύχιος μάλιστα, επεξηγώντας την σημασία του βήματος, γράφει «ἀπὸ τοῦ δι' αὐτῶν ἰέναι», με αυτά, δηλαδή, να προχωράς. Άρα, όταν λέμε αριθμός εννοούμε πως πρώτα συνδέουμε, συνάπτουμε, προσαρμόζουμε και μετά προχωρούμε. Η λέξη αριθμός, εξ άλλου, σημαίνει και δεσμός.

Στην αριθμητική έχουμε πολλών ειδών αριθμούς. Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Μετά τα Φυσικά», Α5, γράφει «Ἀριθμοῦ στοιχεῖα τὸ ἄρτιον καὶ τό περιττόν».

Άρτιος θεωρείται ο αριθμός που είναι «ζευγαρωμένος» με κάποιον άλλον, ο ζυγός, «ὁ ἀραρὼς πρὸς τι», εκ του ρήματος άρω, αραρίσκω, όπως είπαμε πιο πάνω.

Περιττός ή περισσός είναι ο μη άρτιος αριθμός, αυτός που δεν αραρίσκεται, δεν έχει με ποιον να συνδεθεί και περισσεύει, δεν έχει «ταίρι», είναι μόνος του, μονός.

Ο ακέραιος αριθμός είναι αυτός που δεν κείρεται (=κόβεται, τεμαχίζεται, α στερητ. +κείρω).

Κλασματικός αριθμός είναι αυτός που κλάται (=κόπτεται, σπάει).

Ο ήμισυς (=μισός) προέρχεται εκ του άμα+ίσος, «ὁ ἅμα (=ταυτοχρόνως) ἴσος τινί, τοῦ ὅλου διαιρεθέντος, ἥ τὸ ἅμα ἄλλῳ ἴσον». Είναι, δηλαδή, ο ταυτοχρόνως ίσος αριθμός, μόλις διαιρεθεί ή αυτός που είναι με άλλον ίσος, ο μισός.

Δια των αριθμών μετράμε διάφορα πράγματα. Το μετρώ είναι σύνθετο ρήμα, εκ του μήτις (=σύνεση, γνώση) + ρέω. Μήτις+ρέω >μητ-ρώ >μετ-ρώ, που σημαίνει πως όταν μετράς ρέουν η σύνεση και η γνώση, άρα σοφή πράξη.

Όλα αυτά τα διεθνή ανθρωποειδή (διότι δεν πρόκειται περί ανθρώπων) μισούν τον άνθρωπο, έχουν φθόνο μέσα τους γι’ αυτόν και θέλουν να τον κάνουν ένα άβουλο και πειθήνιο στις παρανοϊκές εντολές τους ον.

Ο φθόνος παράγεται εκ του ρήματος φθίνω (=ελαττώνομαι) κι αυτό εκ του αρχικού μονοσύλλαβου φω, φένω (=φονεύω) και με προσθήκη του θ γίνεται φθένω >φθίνω. Ο φθόνος, λοιπόν, ελαττώνει αυτόν που τον νοιώθει, τον καθιστά «ελαττωματικό», άρρωστο στην ψυχή, να φθονεί (=νοιώθω φθόνο) το αντικείμενό του και ικανό να κάνει ως και φόνο.

Δέστε εδώ κάποιες λεπτές αλλά ουσιώδεις διαφορές με επίθετα που αρχίζουν με το στερητικό α και τα ρήματα φθονώ και φθίνω. Α-φθόνιος είναι αυτός που δεν φθονεί, ενώ ά-φθονος είναι αυτός που δεν φθίνει, ο περίσσιος. Το αντίθετο του αφθόνιος είναι ο φθονών και του άφθονος, ο φθίνων.

Αυτοί, που λέτε, οι τύποι δεν έχουν μέσα τους αισθήματα, δεν νιώθουν το παραμικρό, ως ψυχροί εκτελεστές.

Εδώ θα δούμε ένα ορθογραφικώς βιασμένο ρήμα, πολύ κοινό στην καθομιλουμένη, το ρήμα νοιώθω, που η …δημοτικιά το θέλει ως νιώθω. Όταν λέμε «σε νοιώθω» ή «το νοιώθω» δεν εννοούμε γνώση αλλά συναίσθημα και έχει προκύψει από την έν-νοια >έγ-νοια κι αυτή εκ του εν+νους, που έδωσε το μεταγενέστερο ρήμα, νοιάζομαι (εν+νοι-άζομαι), με την κατάληξη -άζω, -άζομαι να είναι θαμιστική, για κάτι που γίνεται συχνά (θαμά=συχνά). Έχω κάποιον, δηλαδή, συνέχεια στο μυαλό μου, στον νου μου από ενδιαφέρον, από το τι μου επιβάλλει η λειτουργία της ψυχής μου.

Εδώ να αντιδιαστείλω την λέξη έννοια, που θα πει το νόημα. Διαβάζω, δηλαδή, ένα κείμενο και μου ζητούν να καταλάβω το νόημά του, το τι αυτό σημαίνει. Η πράξη αυτή απαιτεί νοητική λειτουργία και ικανότητα κατανόησης, κατόπιν εντολής του νου. Η έννοια όμως, με την σημασία του ενδιαφέροντος, έχει τις βάσεις της στις αρχέγονες διεργασίες της ψυχής, που δεν είναι ορατές και διακριτές γιατί συμβαίνουν.

Με νοιώθετε;

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής και Διευθυντής Χορωδιών