Εφαρμογές του Blockchain στη Δημόσια Διοίκηση /Φ.1812
Των ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΛΥΜΠΕΡΙΟΥ* και ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΤΣΕΑ*
Το Blockchain είναι η τεχνολογία που δημιουργεί ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας χωρίς να απαιτείται η παρεμβολή ενός αξιόπιστου τρίτου μέρους. Είναι η τεχνολογία που εμφανίστηκε για να υποστηρίξει την λειτουργία των κρυπτονομισμάτων αλλά τα τελευταία χρόνια, λόγω της αποκεντρωμένης φύσης της, βρίσκει ολοένα και περισσότερες εναλλακτικές εφαρμογές σε διάφορους άλλους τομείς πέραν αυτού των χρηματοοικονομικών.
Ένα δίκτυο blockchain είναι μια κατανεμημένη βάση δεδομένων στην οποία οι πληροφορίες που αποθηκεύονται είναι κρυπτογραφημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο να αντιστραφούν ή να παραποιηθούν.
Παράλληλα ολόκληρο το ιστορικό των δεδομένων, αφού πρώτα επικυρωθεί καταγράφεται με ασφάλεια και είναι πάντα διαθέσιμο στους χρήστες του.
Το βασικότερο όμως χαρακτηριστικό των λύσεων που δίνουν τα blockchains είναι η διαφάνεια που επιτυγχάνεται μέσω της αποκέντρωσης και είναι αυτή η οποία επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες κόμβους του δικτύου να έχουν πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα του δικτύου και να τα επαληθεύουν ανά πάσα στιγμή. Μια επιπλέον σημαντική λειτουργία των blockchains είναι τα λεγόμενα «έξυπνα συμβόλαια» (smart contracts). Τα «έξυπνα συμβόλαια» είναι υπολογιστικά πρωτόκολλα στα οποία καταγράφονται (με μορφή υπολογιστικού κώδικα) οι όροι μιας συμφωνίας και όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις που έχουν καταγραφεί σε αυτά τότε εκτελούνται αυτόματα στο blockchain. Τα «έξυπνα συμβόλαια» είναι ασφαλή, μπορούν να εξαλείψουν την ανάγκη για μεσάζοντες και είναι δημόσια προσβάσιμα.
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι η χρήση της τεχνολογίας αυτής θα μπορούσε να είναι επωφελής για αρκετές λειτουργίες και υπηρεσίες του δημόσιου τομέα όπως: οι ψηφιακές ταυτότητες, η επικύρωση δημοσίων εγγράφων, η επαλήθευση ακαδημαϊκών πιστοποιητικών, η απόδειξη ιδιοκτησίας γής, οι μεταβιβάσεις τίτλων γης, η αυτόματη φορολόγηση κάθε είδους συναλλαγών, η διενέργεια ψηφοφοριών και εκλογών, η τήρηση αρχείων ιατρικού απορρήτου κ.α. Ο συνδυασμός της κρυπτογραφίας και της κατανεμημένης δομής που χαρακτηρίζει ένα δίκτυο Blockchain το καθιστά ανθεκτικό σε παραβιάσεις παρέχοντας τη δυνατότητα σε κυβερνήσεις, πολίτες και επιχειρήσεις να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο καθώς όταν οι πολίτες και οι κυβερνήσεις μοιράζονται την πρόσβαση σε αρχεία, η πιθανότητα δυσπιστίας μειώνεται.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις από διάφορες χώρες έχουν αρχίσει να μελετούν και να πειραματίζονται με την εφαρμογή της τεχνολογίας του blockchain σε μια ευρεία ποικιλία λειτουργιών και υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Για παράδειγμα, το Σουηδικό κτηματολόγιο για τις μεταβιβάσεις τίτλων γης χρησιμοποιεί την τεχνολογία του blockchain έτσι ώστε η διαμεσολάβηση να πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω των έξυπνων συμβολαίων οδηγώντας στην ταχεία επίλυση διαφορών ιδιοκτησίας και μειώνοντας το χρόνο διακανονισμων.
Το τμήμα κτηματολογίου της κυβέρνησης της Γεωργίας χρησιμοποιεί την τεχνολογία αυτή για την παρακολούθηση της ιδιοκτησίας γης και των συναλλαγών ακίνητης περιουσίας εντός των συνόρων της χώρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι πολίτες να μπορούν να αναζητήσουν ένα κομμάτι γης και να λάμβάνουν ακριβείς πληροφορίες, καθώς όλες οι αρχικές και οι επόμενες πωλήσεις καταγράφονται, σημειώνονται χρονικά και αποθηκεύονται μόνιμα. Η Ολλανδία επίσης, χρησιμοποιεί μια υποδομή που βασίζεται σε blockchain για τη διαχείριση του συνταξιοδοτικού της προγράμματος ενώ η κυβέρνηση της Μάλτας χρησιμοποιώντας το blockchain έχει εφαρμόσει ένα σύστημα με το οποίο το Υπουργείο Παιδείας και Απασχόλησής μπορεί να επαληθεύσει οποιοδήποτε ακαδημαϊκό πιστοποιητικό.
Ενώ η τεχνολογία του blockchain συγκριτικά με τις παραδοσιακές τεχνολογίες φαίνεται οτι μπορεί να επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις σε θέματα αποκέντρωσης, ασφάλειας και διαφάνειας, η επιτυχία του εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: α) τον σαφή προσδιορισμό του προβλήματος που αποσκοπεί να λύσει και β) την ορθή εφαρμογή του ανάλογα με την περίπτωση χρήσης του.
Συνεπώς οι αρμόδιοι δημόσιοι φορείς θα πρέπει πρώτα να εντοπίσουν τους τομείς στους οποίους υπάρχει ανάγκη βελτίωσης της κοινωνικής εμπιστοσύνης και στην συνέχεια να εξετάσουν ποιες πληροφορίες είναι απαραίτητες να αποθηκευτούν στο blockchain (αλλά και ποιες δεν πρέπει να καταγραφούν και να αποθηκευτούν σε αυτό).
Παρά τις δυνατότητες που παρουσιάζει η τεχνολογία του blockchain, σίγουρα υπάρχουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει όπως είναι η ορθή διατήρηση του απορρήτου, η διασφάλιση της τήρησης των κανόνων θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου αλλά και θέματα τεχνικής φύσεως που έχουν να κάνουν με την επεκτασιμότητα του.
Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις αυτές η τεχνολογία του blockchain με την αυτοματοποίηση περιττών διαδικασιών και την κοινή χρήση δεδομένων μπορεί να προστατεύσει τα δεδομένα, να μειώσει τις περιπτώσεις διαφθοράς, να μειώσει το γραφειοκρατικό κόστος και να επισπεύσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα.
*Ο κ. Αναστάσιος Λυμπερίου είναι Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Ένα δίκτυο blockchain είναι μια κατανεμημένη βάση δεδομένων στην οποία οι πληροφορίες που αποθηκεύονται είναι κρυπτογραφημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο να αντιστραφούν ή να παραποιηθούν.
Παράλληλα ολόκληρο το ιστορικό των δεδομένων, αφού πρώτα επικυρωθεί καταγράφεται με ασφάλεια και είναι πάντα διαθέσιμο στους χρήστες του.
Το βασικότερο όμως χαρακτηριστικό των λύσεων που δίνουν τα blockchains είναι η διαφάνεια που επιτυγχάνεται μέσω της αποκέντρωσης και είναι αυτή η οποία επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες κόμβους του δικτύου να έχουν πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα του δικτύου και να τα επαληθεύουν ανά πάσα στιγμή. Μια επιπλέον σημαντική λειτουργία των blockchains είναι τα λεγόμενα «έξυπνα συμβόλαια» (smart contracts). Τα «έξυπνα συμβόλαια» είναι υπολογιστικά πρωτόκολλα στα οποία καταγράφονται (με μορφή υπολογιστικού κώδικα) οι όροι μιας συμφωνίας και όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις που έχουν καταγραφεί σε αυτά τότε εκτελούνται αυτόματα στο blockchain. Τα «έξυπνα συμβόλαια» είναι ασφαλή, μπορούν να εξαλείψουν την ανάγκη για μεσάζοντες και είναι δημόσια προσβάσιμα.
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι η χρήση της τεχνολογίας αυτής θα μπορούσε να είναι επωφελής για αρκετές λειτουργίες και υπηρεσίες του δημόσιου τομέα όπως: οι ψηφιακές ταυτότητες, η επικύρωση δημοσίων εγγράφων, η επαλήθευση ακαδημαϊκών πιστοποιητικών, η απόδειξη ιδιοκτησίας γής, οι μεταβιβάσεις τίτλων γης, η αυτόματη φορολόγηση κάθε είδους συναλλαγών, η διενέργεια ψηφοφοριών και εκλογών, η τήρηση αρχείων ιατρικού απορρήτου κ.α. Ο συνδυασμός της κρυπτογραφίας και της κατανεμημένης δομής που χαρακτηρίζει ένα δίκτυο Blockchain το καθιστά ανθεκτικό σε παραβιάσεις παρέχοντας τη δυνατότητα σε κυβερνήσεις, πολίτες και επιχειρήσεις να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο καθώς όταν οι πολίτες και οι κυβερνήσεις μοιράζονται την πρόσβαση σε αρχεία, η πιθανότητα δυσπιστίας μειώνεται.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις από διάφορες χώρες έχουν αρχίσει να μελετούν και να πειραματίζονται με την εφαρμογή της τεχνολογίας του blockchain σε μια ευρεία ποικιλία λειτουργιών και υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Για παράδειγμα, το Σουηδικό κτηματολόγιο για τις μεταβιβάσεις τίτλων γης χρησιμοποιεί την τεχνολογία του blockchain έτσι ώστε η διαμεσολάβηση να πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω των έξυπνων συμβολαίων οδηγώντας στην ταχεία επίλυση διαφορών ιδιοκτησίας και μειώνοντας το χρόνο διακανονισμων.
Το τμήμα κτηματολογίου της κυβέρνησης της Γεωργίας χρησιμοποιεί την τεχνολογία αυτή για την παρακολούθηση της ιδιοκτησίας γης και των συναλλαγών ακίνητης περιουσίας εντός των συνόρων της χώρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι πολίτες να μπορούν να αναζητήσουν ένα κομμάτι γης και να λάμβάνουν ακριβείς πληροφορίες, καθώς όλες οι αρχικές και οι επόμενες πωλήσεις καταγράφονται, σημειώνονται χρονικά και αποθηκεύονται μόνιμα. Η Ολλανδία επίσης, χρησιμοποιεί μια υποδομή που βασίζεται σε blockchain για τη διαχείριση του συνταξιοδοτικού της προγράμματος ενώ η κυβέρνηση της Μάλτας χρησιμοποιώντας το blockchain έχει εφαρμόσει ένα σύστημα με το οποίο το Υπουργείο Παιδείας και Απασχόλησής μπορεί να επαληθεύσει οποιοδήποτε ακαδημαϊκό πιστοποιητικό.
Ενώ η τεχνολογία του blockchain συγκριτικά με τις παραδοσιακές τεχνολογίες φαίνεται οτι μπορεί να επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις σε θέματα αποκέντρωσης, ασφάλειας και διαφάνειας, η επιτυχία του εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: α) τον σαφή προσδιορισμό του προβλήματος που αποσκοπεί να λύσει και β) την ορθή εφαρμογή του ανάλογα με την περίπτωση χρήσης του.
Συνεπώς οι αρμόδιοι δημόσιοι φορείς θα πρέπει πρώτα να εντοπίσουν τους τομείς στους οποίους υπάρχει ανάγκη βελτίωσης της κοινωνικής εμπιστοσύνης και στην συνέχεια να εξετάσουν ποιες πληροφορίες είναι απαραίτητες να αποθηκευτούν στο blockchain (αλλά και ποιες δεν πρέπει να καταγραφούν και να αποθηκευτούν σε αυτό).
Παρά τις δυνατότητες που παρουσιάζει η τεχνολογία του blockchain, σίγουρα υπάρχουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει όπως είναι η ορθή διατήρηση του απορρήτου, η διασφάλιση της τήρησης των κανόνων θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου αλλά και θέματα τεχνικής φύσεως που έχουν να κάνουν με την επεκτασιμότητα του.
Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις αυτές η τεχνολογία του blockchain με την αυτοματοποίηση περιττών διαδικασιών και την κοινή χρήση δεδομένων μπορεί να προστατεύσει τα δεδομένα, να μειώσει τις περιπτώσεις διαφθοράς, να μειώσει το γραφειοκρατικό κόστος και να επισπεύσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα.
*Ο κ. Αναστάσιος Λυμπερίου είναι Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
*Ο κ.Παναγιώτης Γεωργιτσέας είναι Οικονομολόγος , Υποψ.Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου/ Εισηγητής στο e-learning «Οικονομικά του Blockchain» , ΚΕΔΙΒΙΜ Παντείου Πανεπιστημίου
Αφήστε ένα σχόλιο