Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1753

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 58

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Και τα επεισόδια ανεβαίνουν. Φτάσαμε αισίως τα 58, αφού η επικαιρότητα και οι γελωτοποιοί της φροντίζουν να μας κρατούν το ενδιαφέρον αμείωτο με τις εμπνεύσεις τους. Κι όλα αυτά ΜΟΝΟ για το εμβόλιο, λες και δεν υπάρχουν άλλα θέματα που απασχολούν τον πλανήτη και την δική μας μπανανία!

Πώς το λένε το εμβόλιο στα …ξένα; Vaccine . Εδώ να δείτε ρίζα και πορεία της λέξης! Πρόκειται περί της λέξεως βους (βόδι), η οποία στα λατινικά έγινε bos . Στα γαλλικά έγινε vache (αγελάδα), στα ιταλικά vacca και στα ισπανικά vaca . Θα μου πείτε τι σχέση έχει η αγελάδα με το εμβόλιο; Έχει και παραέχει… Εκ της γαλλικής, η νεαρή αγελάδα ( δάμαλις ) έγινε vaccine , στην ιταλική vaccino , στην ισπανική vacuna και στην αγγλική vaccine . Η ιστορία της λέξης, μέχρι που να σημαίνει το εμβόλιο, πάει στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν είχε ξεσπάσει επιδημία ευλογιάς στην Ευρώπη και ο κόσμος πέθαινε σωρηδόν. Τότε, ο Βρετανός παθολόγος, Edward Jenner, παρατήρησε ότι οι γυναίκες που άρμεγαν τις αγελάδες παρουσίαζαν φυσαλίδες στα χέρια τους και δεν νοσούσαν από ευλογιά. Έτσι, άρχισε να μελετά την δυνατότητα παρασκευής εμβολίου. Η δημοσίευση της μελέτης του Edward Jenner το 1798 για την αποτελεσματική προφύλαξη από την ευλογιά με τον εμβολιασμό τής εκ δαμάλεως λύμφης (πύον) είχε ως αποτέλεσμα να διαδοθεί γρήγορα η μέθοδος αυτή. « Δαμαλισμός » , λοιπόν, ήταν ο εμβολιασμός. Ο Pasteur χρησιμοποίησε την λέξη vaccine για όλα τα εμβόλια. Να, λοιπόν, πώς ο δαμαλισμός είναι ταυτόσημος με τον εμβολιασμό. Τώρα, αν ο τρόπος που παρασκευάστηκε το συγκεκριμένο εμβόλιο έχει σχέση με αυτόν των τωρινών ή αν οι προθέσεις των εφευρετών είναι οι ίδιες, είναι ζητούμενο. Ας απαντήσει ο καθείς μόνος του.

Η άλλη …εμπνευσμένη πατάτα ήταν το κλείσιμο μερικών εκ των πιο διάσημων νησιών μας, πάντα για τον πολύ βολικό λόγο της πανδημίας. Μη βιαστείτε να με κατηγορήσετε πως δεν σέβομαι τα μέτρα κλπ κλπ. Είναι μεγάλη η συζήτηση, η οποία δεν αναλύεται εδώ κι ούτε ταιριάζει με το ύφος και το περιεχόμενο της στήλης. Τις παλινωδίες δεν σέβομαι, γιατί ακριβώς δεν δείχνουν σοβαρότητα από μέρους των υπευθύνων.

Η αρχή έγινε με την στα πέρατα του κόσμου ξακουστή Μύκονο . Η ετυμολογία του ονόματος του νησιού είναι αμφισβητούμενη αλλά όλες οι απόψεις έχουν μία αλήθεια. Μια πρώτη προσέγγιση λέει πως προέρχεται από το ρήμα μύσσομαι (=φυσάω και μυκτήρ είναι το ρουθούνι), άποψη που συμφωνεί με τον χαρακτηρισμό του νησιού ως «νησί των ανέμων». Μια άλλη, που έχει σχέση με την μορφολογία του εδάφους, λέει πως προέρχεται εκ του μύω (=κλείνω, είμαι κλειστός, επί ανοίγματος) και το παράγωγο μυχός (=το ενδότατο μέρος, κόλπος εκτεινόμενος μέχρι βαθειά στην ξηρά, εκ του θέματος του παρακειμένου =με-μυ-κα), που συμπερασματικώς σημαίνει το νησί που έχει πολλούς μυχούς. Πράγματι, αν παρατηρήσουμε την μορφολογία της Μυκόνου, θα δούμε πως όντως υπάρχουν πολλοί μυχοί. Διαλέγετε και παίρνετε…

Το άλλο διάσημο νησί είναι η Ζάκυνθος . Υποστηρίζεται πως προέρχεται από τα συνθετικά ζα+κύνθος , όπου ζα το όνομα του Διός ή και η δα>γη και κύνθος . Για την δεύτερη λέξη υπάρχει ρήση του Αριστοφάνη (Nub. 592) «Κυνθίαν έχων υψικέρατα πέτραν» , δηλαδή, Κυνθία ονομάζεται επειδή έχει υψηλά ακρωτήρια. Το κέρας έχει την έννοια του άκρου. «Κέρατα γαρ καλούσι πάντα τα άκρα, ως φησί Πίνδαρος». Η λέξη Κύνθος ήταν πολύ συνηθισμένη στην αρχαιότητα. Μάλιστα, έτσι είχε ονομαστεί και ο ιερός λόφος της Δήλου. Από εδώ βγήκε και το γυναικείο όνομα Κύνθια , συνηθισμένο στην αρχαιότητα. Η άποψη αυτή φαίνεται να ταιριάζει με το ορεινό ανάγλυφο της Ζακύνθου . Άρα Ζάκυνθος είναι η γη του Διός ή η γη με υψηλά ακρωτήρια, με υψηλούς λόφους.

Να πάτε, να πάτε…

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας