Header Ads

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1741

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 51

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 
Καθηγητής Μουσικής



Τελικώς, ούτε φέτος θα καταφέρουμε να κάνουμε Πάσχα της προκοπής. Εκκλησίες με ωράριο super-market, εορταστικό ωράριο απαγόρευσης (μεγαλόψυχος ο ιός), προβλέπω αρνί σε σχήμα εμβολίου και πάει λέγοντας…

Σήμερα, λοιπόν, η ετυμολογία μας θα είναι εορταστική, νηστίσιμη, μεγαλοβδομαδιάτικη, αναστάσιμη…

Το έχουμε ξαναπεί: Βολικός αυτός ο ιός. Και δεν ασχοληθήκαμε και καθόλου με την ετυμολογία του, νομίζοντας πως θα περάσει γρήγορα και μη θέλοντας να του κάνουμε και ..αφιέρωμα! Να όμως που οι συνθήκες είναι τέτοιες, που μας αναγκάζουν να το κάνουμε κι αυτό.

Ο ιός σημαίνει το βέλος, το δηλητήριο, τον νοσογόνο παράγοντα, την σκουριά. Η ρίζα του είναι το ρήμα είμι , που χρησιμοποιείται επ’ ανθρώπων και δηλώνει κίνηση. Σημαίνει έρχομαι ή πηγαίνω, απέρχομαι, εισέρχομαι, διέρχομαι. Το αντίστοιχο ρήμα για τα ζώα είναι το ίημι . Η υποτακτική του είμι είναι ίω , από την οποία ο ιός έλαβε το θέμα. Ο ιός , λοιπόν, ως βέλος, απέρχεται (φεύγει) από το τόξο και εισέρχεται στον στόχο. Την σημασία του δηλητηρίου την απέκτησε επειδή άλειφαν με αυτό το βέλος. Με την ίδια λογική, ο προσφιλής μας ιός ονομάστηκε έτσι επειδή προσβάλλει (εισέρχεται) στο ανθρώπινο σώμα και η σκουριά, επειδή προσβάλει και εισέρχεται στο μέταλλο. Η διεθνής του ονομασία σε όλες τις γλώσσες είναι ίδια με το λατινικό virus , που κράτησε το δίγαμμα εκ του ελληνικού (F)ιός> F-irus>Virus .

Μ. Εβδομάδα οι περισσότεροι κάνουν νηστεία, απέχουν, δηλαδή, από συγκεκριμένα φαγητά. Δεν θα μείνουμε στην λογική του τι τρώμε στην νηστεία ή του τι δεν τρώμε και γιατί αλλά στην ετυμολογία της λέξης. Πρόκειται για το αρνητικό νη+σιτεύω (=απέχω από τροφή). Η λέξη σίτος σημαίνει ευρύτερα τροφή.

Τι ακούμε στις εκκλησίες; Ψαλμούς . Η λέξη προέρχεται από το ρήμα ψάω (=σπάζω) > ψάν-ω>ψάλ-νω>ψάλλ-ω ή στην καθομιλουμένη ψέλνω . Το ρήμα έχει πολλές έννοιες, όπως αποσπώ, μαδάω, εγγίζω δυνατά κάτι, παίζω με τα δάχτυλά μου ένα μουσικό όργανο (το ψαλτήριον της αρχαίας ελληνικής μουσικής), τραγουδώ.

Η Μ. Εβδομάδα, όπως και κάθε εβδομάδα, συνίσταται εξ επτά ημερών. Η εβδομάδα , που λέτε, προέρχεται εκ του αριθμού επτά , λέξη που δασύνεται. Η δασεία, λοιπόν, μαζί με τον ιερό αριθμό επτά (7) έδωσε το επίθετο σ-επτός και την λέξη σέβας (σεβασμός). Με τροπή του π>β και τ>δ και της μετατροπής του «σ» σε δασεία προέκυψε η λέξη έβδο-μος και η εβδο-μάς.

Από τα πιο δημοφιλή γεγονότα της Μ. Εβδομάδος είναι ο Μυστικός Δείπνος . Ο δείπνος είναι λέξη που προέρχεται εκ του ρήματος δάπτω , δα (επιτατικό)+ άπτω , που σημαίνει καταβροχθίζω, ροκανίζω, επί πυρός κατατρώγω και επί δόρατος σχίζω, διασχίζω. Και όντως σε ένα δείπνο τρώμε συνήθως του σκασμού. Τώρα, αν ο Χριστός με τους μαθητές του το παράκαναν στο φαΐ, αυτό δεν έχει διευκρινιστεί επαρκώς.

Οι μόνιμοι πρωταγωνιστές επίσης της Μ. Εβδομάδος είναι οι Εβραίοι . Ωρισμένοι ετυμολογούν το όνομά τους εκ του αραμαϊκού ιμπρί , οι πέραν του ποταμού, δηλαδή, ιν=εν+περάτης . Η δασεία όμως δεν δικαιολογείται στο όνομά τους και μάλλον θα πρέπει να δεχτούμε την άποψη του Μανέθωνος, που διασώζει για να αντικρούσει στην συνέχεια ο Εβραίος ιστορικός, Ιώσηπος, στο «Κατά Απίωνος» (34.310 και εξής): «…δια της ερήμου πορευόμενοι.. υβρίζοντας τα ιερά και συλώντας, ελθείν εις την νυν Ιουδαίαν… κτίσαντας δε πόλιν ενταύθα κατοικείν. Το δε άστυ τούτο Ιερόσυλα, από εκείνων, ωνομάσθαι· ύστερον δε… διαλλάξαι την ονομασίαν προς το μη ονειδίζεσθαι, και την πόλιν Ιεροσόλυμα προσαγορεύεσθαι». Στα αγγλικά η ύβρις είναι hubris και οι υβρίζοντες hebrew , όπως ακριβώς αποκαλούνται οι Εβραίοι: Hebrew . Καλά παιδιά, μπουμπούκια ήτανε..!!

Τα κατάφεραν όμως να τους λιβανίζουμε συνεχώς στις χριστιανικές εκκλησίες, ως εκλεκτούς του Θεού.

Καλή λευτεριά από τους ιούς και τους ιοβόλους της γης…!!


* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας

Δεν υπάρχουν σχόλια