Η Ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου Φ.1775

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 80 ΧΡΟΝΙΑ 

Η Ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου

  

Γράφει - Επιμελείται ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ν. ΣΑΡΕΛΑΣ

Η 25η Νοεμβρίου έχει καθορισθεί ως ημέρα Εθνικής Αντίστασης. Εορτάζομε την αντίσταση του Ελληνικού λαού, εναντίον της τριπλής κατοχής της περιόδου 1941 – 44. Η ημέρα αυτή συμπίπτει με την ανατίναξη του Γοργοποτάμου το 1942 υπό των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ αλλά και Άγγλων σαμποτέρ. Χαρακτηρίστηκε δε ως ένα από τα εντυπωσιακότερα σαμποτάζ, στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Έχω διαβάσει σε βιβλία, έχουν δημοσιευθεί στον Τύπο πλήθος άρθρων, έχουν επίσης λεχθεί από ανθρώπους της εποχής εκείνης, για το γεγονός αυτό πάρα πολλά. Οι περιγραφές όμως που παραθέτουν δεν συμπίπτουν απολύτως. Η αφήγησή μου, όμως, θα στηριχθεί κυρίως σε όσα μου είπε προσωπικά, ο εκ των πρωταγωνιστών της επιχειρήσεως Άγγλος Συνταγματάρχης (κατ’ απονομή), Κρις Γουντχάουζ το 2000 στο Μυστρά, όπου ο ομώνυμος Δήμος τον ανεκήρυξε Επίτιμο Δημότη.

Με βάση τα παραπάνω, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα περιληπτικά, αμερόληπτα και χωρίς ίχνος προκαταλήψεως.

Είμαστε στο καλοκαίρι του 1942, και η κατάσταση στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής δεν εξελισσόταν ευνοϊκά για τους Συμμάχους. Ο Γερμανός Στρατάρχης Ρόμελ προελαύνοντας ακάθεκτα έφθασε δυτικά της Αλεξάνδρειας, και απειλώντας το Σουέζ, έθετε σε κίνδυνο την άμυνα των Συμμάχων στη Μέση Ανατολή. Είχε διαπιστωθεί ότι εγένετο μεγάλη χρήση της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης. - Αθηνών, από την οποία διήρχετο ημερεσίως μεγάλος αριθμός συρμών με στρατιωτικά εφόδια του εχθρού. Έτσι προέκυψε ανάγκη της ενεργείας σαμποτάζ για την καταστροφή των γεφυρών, Παπαδιάς- Γοργοποτάμου - Ασωπού στη Στερεά Ελλάδα, κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής.

Τη νύχτα 28/29 Σεπτ. 1942, τρεις ομάδες Βρεττανών Αξιωματικών με διαλεγμένους υπαξιωματικούς, ξεκίνησαν με τρία (3) αεροπλάνα από την Αίγυπτο, εφοδιασμένοι με εκρηκτικές ύλες και προορισμό τα βουνά της Κεντρικής Ελλάδος. Αρχηγός του ο Ταξίαρχος Έντι Μέγιερς και υπαρχηγός Συν-χης Κρις Γουντχάουζ.

Τα αεροπλάνα μη βλέποντας καμία από τις συνθηματικές φωτιές, που είχαν συμφωνήσει αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Αίγυπτο. Ξαναήρθαν την επομένη νύχτα, και παρόλο που τους υποδέχθηκε πάλι το σκοτάδι των βουνών, οι ομάδες των Μέγιερς και Γουντχάουζ πήδησαν με τα αλεξίπτωτα στην περιοχή της Γκιώνας. Η τρίτη ομάδα του Λοχαγού Τζον Κουκ, επέστρεψε πίσω στην Αίγυπτο, για να επανέλθει αργότερα Μετά από αγωνιώδεις προσπάθειες, τα μέλη των δύο (2) ομάδων, βρήκαν καταφύγιο σε μία σπηλιά στο υψίπεδο της Στρώμης.

Τριάντα (30) μέρες πέρασαν οι Άγγλοι στη σπηλιά και ο Άρης Βελουχιώτης απέφευγε να συναντήσει τον Ταξίαρχο Μέγιερς. Η συμβολή των ανταρτών ήταν απαραίτητη για την εξουδετέρωση της φρουράς της γέφυρας. Έτσι αποφασίσθηκε να πάει ο Συντ/χης: Γουντχάουζ στην περιοχή του Βάλτου, όπου ήταν ο Ζέρβας και να ζητήσει τη βοήθειά της εποχής εκείνης του. Μετά από πορεία έξι (6) ημερών συνάντησε το Ζέρβα ο οποίος δέχθηκε πρόθυμα να βοηθήσει. Στις 14 Νοε. 44, στο δρόμο για τη Γκιώνα, Γουντχάουζ και Ζέρβας, στη Βίνιανη Ευρυτανίας συνάντησαν το Βελουχιώτη.

Ο Άρης, μετά από δισταγμούς, γιατί έπρεπε να πάρει άδεια από την Αθήνα ή τουλάχιστον από την τοπική επιτροπή του ΕΑΜ Φθιωτιδοφωκίδος ( η οποία ποτέ δεν δόθηκε) συνεφώνησε να λάβει μέρος, γιατί έβλεπε το Ζέρβα να είναι αποφασισμένος. Τις επόμενες ημέρες σχεδίασαν με κάθε λεπτομέρεια την επιχείρηση, έκαναν αναγνωρίσεις κι απεφάσισαν ν΄ανατινάξουν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 42 , με Αρχηγό το Ζέρβα. Σημειώνεται ότι τη γέφυρα φρουρούσε ισχυρή δύναμη από εκατόν είκοσι (120) Ιταλούς.

Μόλις νύχτωσε εκείνη την ημέρα, όλοι μαζί αντάρτες του ΕΔΕΣ , του ΕΛΑΣ και Άγγλοι, πήραν το δρόμο για την γέφυρα. Γύρω στα μεσάνυχτα ακούστηκαν πυκνοί πυροβολισμοί , οι αντάρτες κτύπησαν τους Ιταλούς και από τις δύο πλευρές της γέφυρας.

Παρά την ισχυρή αντίσταση της φρουράς οι Άγγλοι σαμποτέρ τοποθέτησαν τα εκρηκτικά στα βάθρα της γέφυρας και πυροδότησαν. Έγιναν δύο (2) εκρήξεις και με τη δεύτερη η γέφυρα είχε καταστραφεί εντελώς, Στις 02:30 εδίδετο από το Ζέρβα το σημείο αποχωρήσεως και τα τμήματα άρχισαν ν΄ανέρχονται προς την Οίτη.

Οι απώλειες από πλευράς Ελλήνων, ελάχιστοι τραυματίες, Ιταλοί 30 νεκροί. Όμως οι Ιταλοί για αντίποινα, ανήργησαν συλλήψεις ομήρων στη Λαμία και στην Υπάτη. Ετυφέκισαν τριάντα τέσσερις (34) μερικούς δε στα βάθρα της αντατιναχθείσης γέφυρας.

Επίσης ο Ζέρβας επεκηρύχθει αντί δέκα (10) εκατομμυρίων δραχμών.

Δεν αναφέρω τη δύναμη των ανταρτών κάθε οργάνωσης, διότι οι περιγραφές διαφέρουν, φαίνεται ότι οι άνδρες του ΕΛΑΣ να ήσαν περισσότεροι από αυτούς του ΕΔΕΣ. Όμως όλοι μαζί ρίχτηκαν στη μάχη, με θάρρος, τόλμη και αποφασιστικότητα. Βεβαίως η εκτέλεση του σαμποτάζ υπήρξε έργο της ομάδος των έμπειρων Άγγλων σαμποτέρ. Θα ήταν όμως σχεδόν αδύνατη η ολοκλήρωση της ανατινάξεως αν οι άνδρες του Άρη και του Ζέρβα, δεν εξουδετέρωναν την Ιταλική φρουρά . Σταθμός στην ιστορία του αντάρτικου, ήταν ο Γοργοπόταμος, το πιο λαμπρό κατόρθωμα Εθνικής αντίστασης.

Η συμβολή του στον αγώνα στη Β. Αφρική ήταν σημαντική. Διέκοψε προσωρινά τον εφοδιασμό του Ρόμελ και επηρέασε την εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Πριν τελειώσω, θεωρώ σκόπιμο ν΄αναφέρω αυτά που έγραψε για την επιχείρηση ο Άγγλος Συν/ χης Κρις Γουντχάουζ στο βιβλίο του ¨Το μήλο της Έριδος¨. Η ομάδα των Βρετανών Αλεξιπτωτιστών που έπεσε στην Ελλάδα τον Σεπτ. του 42, προσγειώθηκε πολύ κοντά στη γέφυρα του Γοργοποτάμου και στην μονάδα του ΕΛΑΣ που διοικούσε ο Άρης Βελουχιώτης, περισσότεροι από ένας μήνας πέρασε ώσπου να πετύχει επαφή με τον Άρη! Όταν ο Άρης κατάλαβε ότι η επίθεση θα γινόταν έστω και χωρίς τις δικές του δυνάμεις, δεν διακινδύνευσε να αφήσει στο Ζέρβα όλη τη δόξα προσφέρθηκε να συνεργασθεί. Όταν όμως μετά επτά μήνες αργότερα, του ζητήθηκε να μας βοηθήσει με τους αντάρτες του ν΄ ανατινάξουμε τη σιδηροδρομική γέφυρα του Ασωπού, διότι δεν υπήρχε δυνατότητα να δοθεί βοήθεια από άλλους αντάρτες εκτός από τον ΕΛΑΣ,. Μια και δεν υπήρχε αυτή τη φορά ο κίνδυνος να του κλέψει οποιοσδήποτε άλλος τη δόξα, ο Άρης (ΕΑΜ – ΕΛΑΣ) , αρνήθηκε να μας βοηθήσει.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, ότι ο Γοργοπόταμος, ήταν η μόνη επιχείρηση αντιστάσεως στην Ελλάδα στην οποία συνέπραξαν από κοινού οι Βρετανοί και οι δύο μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ. Φρονώ δε ότι θα πρέπει να γίνεται αντικείμενο εκμεταλλεύσεως από καμία πλευρά.

*Ο κ. Θεόδωρος Σαρέλας, είναι κειμενογράφος.