Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1731

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 42

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

«Ορέ, σε τούτ’ την τάβλα που ’μαστε, σε τούτο το τραπέζι…» , λέει ένα δημοτικό τραγούδι του τραπεζιού, που τραγουδούν οι ομοτράπεζοι εν μέσω ευωχίας. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, σαν αυτό που τραγουδούσαν οι προκλητικοί συμποσιαζόμενοι με την πρωθυπουργάρα μας, στο ακριτικό νησί. Τι κι αν ο κόσμος έχει φτάσει στα όριά του με τα δολοφονικά και διαδοχικά κλεισίματα στο σπίτι του; Αυτοί το κάνουν επειδή μπορούν. Ο άμεμπτος Λόρδος με τους υποτακτικούς του σε νέες περιπέτειες (όρα διακοπές)!

Τάβλα, τραπέζι, ευωχία, Λόρδος, έχουμε πράμμα που σαλεύει σήμερα!!

Η τάβλα προέρχεται εκ της τηλίας ή ταλίας (=σανίδα, τραπέζι) κι αυτή εκ της ρίζας ταF- , που γέννησε ηχομιμητικά παράγωγα ρήματα όπως το τά-μνω (τέμνω=κόβω, α>ε), τύπ-τω (α>υ)= χτυπώ, πα-τά-σσω (=χτυπώ) κλπ και σημαίνει ουσιαστικά ένα κομμένο κομμάτι ξύλου. Ταβλιόπη έλεγαν το παιχνίδι με κύβους (το γνωστό μας τάβλι). Οι Λατίνοι είπαν την τάβλα tabula , οι Γάλλοι και οι Άγγλοι table , με διαφορετική προφορά, οι Ιταλοί tavola , οι Ισπανοί table (αντιδάνειο ο ταμπλάς του κουλουρά) και οι Γερμανοί Tablett τον δίσκο.

Η τράπεζα ή τραπέζι στην καθομιλουμένη είναι σύνθετη λέξη εκ του τετράς+πέζα (=πόδι), αυτό που έχει, δηλαδή, τέσσερα πόδια.

Η ευωχία είναι επίσης σύνθετη λέξη εκ του ευ+έχω , που σημαίνει το συναίσθημα που νοιώθει όποιος έχει όλα τα καλά. Σαν τα καλόπαιδα στην ταράτσα του εθνοπατέρα ή σφουγγαρίστρα του Κυρίου, του Λόρδου ντε!

Ο Λόρδος , τώρα, προέρχεται εκ του λάρς (=ηγεμών, άρχων, εξ ου η Λάρισα =φρούριο και ο Λαέρτης . Όλα αυτά εκ του επιτατικού λα+αείρω =ανυψώνω, που δηλώνουν τις πόλεις που έκειντο σε υψηλά μέρη ή που περιβάλλονταν από υψηλά τείχη). Για φανταστείτε το σκηνικό των ημερών, στο υπερυψωμένο μπαλκόνι του εθνοπατρός ημών, με τον Λόρδο να ατενίζει το απέραντο γαλάζιο (το χρώμα του), κάνοντας τις χαρακτηριστικές του γκριμάτσες αυταρέσκειας!!

Γκριμάτσα είπα και θυμήθηκα την όμορφη πορεία της λέξης αλλά και τις επιτυχέστατες σημασίες που απέκτησε στις ξένες γλώσσες. Σημαίνει μορφασμό τού προσώπου και η ρίζα της είναι το ρήμα γρύπτω (=γίνομαι κυρτός, κάνω ρυτίδες). Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Ισπανοί, οι Άγγλοι και οι Γερμανοί είπαν τον μορφασμό αντιστοίχως grimace , grinta , grimazo , grimace , Grimasse . Οι Ιταλοί όμως είπαν τον άθλιο grimo και την ρυτίδα grinza , ενώ οι Ισπανοί grima είπαν την απέχθεια, οι Άγγλοι grim τον αγριωπό και grimness την βλοσυρότητα. Οι Γερμανοί με την σειρά τους είπαν Grimm την αγριότητα και grimmig τον πολύ οργισμένο. Φταίω εγώ τώρα, αν η μόνη εικόνα, που μου ’ρχεται στο μυαλό και τα συμπεριλαμβάνει όλα, είναι του …Λόρδου;

Φήμες λένε πως κάτω και γύρω από το μπαλκόνι της χαράς υπήρχαν κάτι αγριωποί νησιώτες, που φώναζαν κάτι σε μια γλώσσα άγνωστη στους …μορφωμένους, στην αργκώ . Η λέξη είναι αντιδάνειο εκ της γαλλικής ( argot ). Πρόκειται για διάλεκτο, κατά τον Γάλλο συγγραφέα και λεξικογράφο, Antoine Furetière , που προέρχεται εκ του Άργους , ως περιέχουσα πολλές ελληνικές λέξεις. Οι Γάλλοι argotiers (αυτοί που μιλούσαν την διάλεκτο αυτή) θεωρούσαν τον εαυτό τους ως πνευματικά τέκνα των Αργοναυτών. Σύμφωνα δε με τον αείμνηστο Βάσκο καθηγητή, Federico Sagredo , οι λέξεις της αργκό υπήρξαν αρχικώς ιδιώματα επαγγελμάτων.

Τώρα, γιατί μου ’ρθε στο μυαλό το ρήμα ξεκουμπίζομαι , δεν θα σας πω. Θα σας αφήσω να το μαντέψετε. Πάντως προέρχεται εκ του κομίζω-ομαι , με παράγωγο την κομιδή (=επιστροφή). Στις Ικέτιδες (949) βρίσκουμε την φράση «Κομίζου τάχιστα εκ ομμάτων» , που θα πει «χάσου απ’ τα μάτια μου» . Ε, απ’ το εκ-κομίζω , εκ-κομίζομαι προέκυψε το ξεκουμπίσου. Αμάν και πότε…!!

 * Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας