Ωρολογιακή βόμβα από τη Λιβύη (Φ. 1947)

 Η Ελλάδα σε συναγερμό εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων στη Βόρεια Αφρική – Διπλωματικό επεισόδιο

 

*Κατερίνα Κοκκαλιάρη - Ναυτεμπορική, 09.07.2025/ SKAI.gr, 08.07.2025

Καθώς η Λιβύη διολισθαίνει όλο και πιο βαθιά στη δίνη του φιλοτουρκισμού, μια διαφαινόμενη μεταναστευτική κρίση απειλεί να κατακλύσει όχι μόνο τους άμεσους γείτονές της, αλλά και τα κράτη της ΕΕ πρώτης γραμμής -με κυριότερο από αυτά την Ελλάδα. Με εκτιμώμενους 3 έως 4 εκατομμύρια παράτυπους μετανάστες να διαμένουν σήμερα στη Λιβύη, το ζήτημα εξελίσσεται ταχύτατα σε γεωπολιτικό καμίνι. Το κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο και η στρατηγική θέση της Λιβύης την έχουν καταστήσει τόσο σημαντικό σημείο διέλευσης όσο και δυνητικό ορμητήριο μαζικών μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, ως μοχλό άσκησης πίεσης για γεωπολιτικά και στρατηγικά κέρδη.

 Τις τελευταίες εβδομάδες, η ελληνική κυβέρνηση έχει εντείνει τη διπλωματική της πίεση προς τις Βρυξέλλες, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει την κλίμακα της κρίσης που ετοιμάζεται. Η κυβέρνηση της Τρίπολης, υπό τον πρωθυπουργό Abdul Hamid Dbeibeh, δεν έχει καταφέρει να διαχειριστεί αποτελεσματικά την κατάσταση, καθώς οι εσωτερικές διαιρέσεις, τα εγκληματικά δίκτυα και η ξένη επιρροή συνεχίζουν να αποσταθεροποιούν την περιοχή. Ταυτόχρονα, η εξουσία που κατέχει ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ στην ανατολική Λιβύη αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο μέσα από το πρίσμα των υβριδικών απειλών και του γεωπολιτικού καιροσκοπισμού.

 

Συγκεκριμένα, τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται εκρηκτική αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη, με τις αφίξεις να προσεγγίζουν συνολικά τις 2.000 μόνο μέσα στις δύο προηγούμενες ημέρες. Το πρωί της Τετάρτης καταγράφηκε ακόμη μία μεγάλη άφιξη, με 520 επιπλέον μετανάστες να φτάνουν στο νησί.

 

Οι ροές από την ανατολική Λιβύη αναμένεται να συνεχιστούν και το προσεχές διάστημα, καθώς ο στρατάρχης Χαφτάρ διατηρεί σκληρή και αδιάλλακτη στάση. Ενδεικτικό της έντασης είναι και το πρωτοφανές επεισόδιο που σημειώθηκε χθες στη Βεγγάζη, όπου μέλη ευρωπαϊκής αποστολής —μεταξύ αυτών ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Μάγκνους Μπρούνερ, καθώς και οι υπουργοί Μετανάστευσης της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μάλτας— χαρακτηρίστηκαν «ανεπιθύμητα πρόσωπα» από τις αρχές της περιοχής.

 Η Λιβύη έχει γίνει de facto «κρατητήριο» για εκατομμύρια παράτυπους μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική, πολλοί από τους οποίους είτε έχουν επιχειρήσει είτε ετοιμάζονται να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Μιλάμε για μια χώρα με μόλις 6 εκατομμύρια πολίτες που φιλοξενεί σήμερα 3 έως 4 εκατομμύρια παράτυπους μετανάστες. Η απόλυτη κλίμακα είναι πρωτοφανής και αποτελεί μια εξελισσόμενη απειλή.

 Η Ναυτεμπορική αποκάλυψε ότι ο στρατηγός Haftar, ο οποίος διοικεί τον αυτοαποκαλούμενο Λιβυκό Εθνικό Στρατό στα ανατολικά της χώρας, χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο τη μετανάστευση ως στρατηγικό εργαλείο στις διαπραγματεύσεις του με ξένες δυνάμεις, ιδίως σε σχέση με την Ευρώπη. Οι πληροφορίες που προκύπτουν από τις ελληνικές αρχές υποδηλώνουν ότι οι δυνάμεις του Haftar έχουν χαλαρώσει σκόπιμα τους ελέγχους σε τμήματα των ανατολικών και νότιων συνόρων της Λιβύης, επιτρέποντας στους λαθρέμπορους και τους διακινητές να δρουν πιο ελεύθερα.

 Αυτή η οπλοποίηση της μετανάστευσης αντικατοπτρίζει τακτικές που παρατηρούνται σε άλλα γεωπολιτικά σημεία ανάφλεξης, όπου κρατικοί ή μη κρατικοί φορείς εκμεταλλεύονται την απελπισία των προσφύγων και των μεταναστών για να ασκήσουν πίεση σε πιο σταθερές κυβερνήσεις. Στην περίπτωση του Haftar, πιστεύεται ότι οι τακτικές αυτές εξυπηρετούν διπλούς σκοπούς: την επίδειξη του ελέγχου του επί βασικών μεταναστευτικών οδών και την εξασφάλιση διεθνών διαπραγματευτικών μέσων.

 Το διακύβευμα για την Ελλάδα είναι ιδιαίτερα υψηλό. Τοποθετημένη στη νοτιοανατολική πλευρά της ΕΕ και με μεγάλη, πορώδη ακτογραμμή, παραμένει ένα από τα κύρια σημεία εισόδου για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο. Μετά από χρόνια περιήγησης σε ανθρωπιστικές κρίσεις και εσωτερικές πολιτικές εντάσεις σχετικά με τη μετανάστευση, η Αθήνα κρούει τώρα τον κώδωνα του κινδύνου για ένα πιθανό νέο κύμα - ένα κύμα που θα μπορούσε να επισκιάσει τα προηγούμενα κύματα το 2015 και το 2020.

 Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους Έλληνες αξιωματούχους είναι η εμφάνιση νέων μεταναστευτικών διαδρομών που αποσκοπούν στην παράκαμψη των παραδοσιακών διαδρομών μέσω του Αιγαίου. Η Κρήτη, η οποία επί μακρόν θεωρούνταν σχετικά προστατευμένη από τις μαζικές αφίξεις, εμφανίζεται τώρα στο ραντάρ των διακινητών και των μυστικών υπηρεσιών. Πηγές αναφέρουν ότι η στρατηγική θέση του νησιού το καθιστά πιθανό στόχο για οργανωμένες μεταναστευτικές διαδρομές που προέρχονται από την ανατολική Λιβύη ή ακόμη και από εδάφη που ελέγχονται από τον Haftar.

 Η πιθανότητα αυτή έχει προκαλέσει αυξημένη επαγρύπνηση σε όλο τον ελληνικό μηχανισμό ασφαλείας και πληροφοριών. Η Ελληνική Ακτοφυλακή έχει εντείνει τις περιπολίες και ο διακριτικός συντονισμός με ευρωπαϊκές υπηρεσίες όπως η Frontex και η Europol έχει επεκταθεί.

 Η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Από τη μία πλευρά, η εσωτερική πίεση αυξάνεται εν μέσω φόβων για νέο μεταναστευτικό χάος, ιδίως σε περιοχές όπως η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα. Από την άλλη, η Αθήνα πρέπει να πλοηγηθεί στους συχνά υποτονικούς και κατακερματισμένους μηχανισμούς αντίδρασης της ΕΕ, όπου το μεταναστευτικό παραμένει ένα διχαστικό και άλυτο πολιτικό ζήτημα.

 Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, η απτή ευρωπαϊκή υποστήριξη παραμένει περιορισμένη. Ενώ η χρηματοδότηση της ΕΕ και οι αποστολές περιπολίας στα σύνορα βοηθούν στη διαχείριση των συμπτωμάτων, υπολείπονται της αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτιών, όπως η εσωτερική κατάρρευση της Λιβύης και η αποτυχία της διεθνούς διπλωματίας στη σταθεροποίηση της περιοχής.

 Οι εκκλήσεις για μια ενιαία πολιτική ΕΕ-Λιβύης, η οποία θα περιλαμβάνει τόσο την κυβέρνηση της Τρίπολης όσο και φορείς όπως ο Χάφταρ, έχουν μείνει μέχρι στιγμής σε μεγάλο βαθμό αναπάντητες. Επιπλέον, η εμπειρία του παρελθόντος με τη χρήση της μετανάστευσης ως μοχλού πίεσης από την Τουρκία ρίχνει μια μακρά σκιά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν κοινές κόκκινες γραμμές και μια κοινή στρατηγική στάση.

 Για την Ελλάδα, η μεταναστευτική κρίση στη Λιβύη δεν είναι ένα μακρινό ανθρωπιστικό ζήτημα - είναι μια άμεση πρόκληση εθνικής ασφάλειας. Η ελληνική κυβέρνηση τάσσεται υπέρ προληπτικών, πολυμερών λύσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας ανανεωμένης εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αφρικής που δίνει έμφαση όχι μόνο στην αναπτυξιακή βοήθεια αλλά και στη διαχείριση των συνόρων και τη συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών.

 Ταυτόχρονα, στην Αθήνα αυξάνεται η συνειδητοποίηση ότι οι πραγματικές λύσεις πρέπει να περιλαμβάνουν ρεαλιστική δέσμευση με όλα τα κέντρα εξουσίας στη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένου του Χαφτάρ, παρά την περίπλοκη ηθική που μπορεί να συνεπάγεται ένας τέτοιος διάλογος.

 Ο κίνδυνος δεν είναι θεωρητικός. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτος, ο συνδυασμός πολιτικής αστάθειας, πληθυσμιακής πίεσης και εξωτερικής χειραγώγησης στη Λιβύη θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ανεξέλεγκτο κύμα προς την Ευρώπη -θέτοντας την Κρήτη και ολόκληρη τη νοτιοανατολική Μεσόγειο στο μάτι του κυκλώνα. Καθώς οι διπλωματικές προσπάθειες παραπαίουν και τα μεταναστευτικά δίκτυα προσαρμόζονται, η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στην πρώτη γραμμή - όχι μόνο μιας ανθρωπιστικής πρόκλησης, αλλά και μιας γεωπολιτικής σκακιέρας όπου οι άνθρωποι είναι τα πιόνια.