Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1946)
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*
Μέρος 2ο, περί Ορφέως. Συνέχεια από το προηγούμενο.
Στο προηγούμενο φύλλο είχε γίνει αναφορά στον επανιδρυτή και συνεχιστή τής πανάρχαιας προκατακλυσμιαίας Κοσμοθεωρίας του Ελληνισμού, τον μυθικό Ορφέα, στο ταξίδι του στην Αίγυπτο, όπου δίδαξε τους Αιγυπτίους, και στην μεγάλη του συμβολή να διασώσει την πατρογονική κοσμοθεώρηση αυθεντική και ακέραιη. Βεβαίως, έγινε αναφορά και στον τόπο όπου έδρασε ο Ορφέας, στην ιστορική Θράκη, που τότε εκτείνονταν από ολόκληρη την Μακεδονία μέχρι τον Ελλήσποντο.
Σύμφωνα δε με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (Ε΄ 64), ο Ορφέας μετέβη στην Κρήτη, όπου διδάχτηκε από τους Ιδαίους Δακτύλους.
Ο Ορφέας γενικώς ήταν ένα αινιγματικό -θα το χαρακτήριζα- πρόσωπο, με πολυποίκιλη δράση και ιστορίες, που σίγουρα θέλουν πολύ διεισδυτική ματιά να κατανοήσεις και να αποκρυπτογραφήσεις.
Η παράδοση τον θέλει να εμφανίζει υπερφυσικές ιδιότητες με την λύρα του. Σύμφωνα μ’ αυτήν (την παράδοση), μπορούσε με την δύναμη του οργάνου αυτού να μετακινεί βουνά, δέντρα και άλλα ογκώδη αντικείμενα, κάτι που, αν εξεταστεί με τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα, προσομοιάζει με παραμύθι και αχαλίνωτη φαντασία.
Να όμως που κι ένας άλλος αρχαίος Έλληνας μουσικός, ο Αμφίων (διακινδυνεύω ετυμολογία εκ του αμφί+ίημι, με μία εκ των εκατοντάδων σημασιών τού απίστευτου αρχαίου ρήματος, που δεν πάει ο νους μου), όχι αδέξιος μουσικός, αφού υπήρξε διάσημος κιθαρωδός, γιος τού Δία και της Αντιόπης, φαίνεται να εμφανίζει παρόμοιες «μαγικές» ικανότητες. Σύμφωνα με μια παράδοση, υπήρξε ο πρώτος που έπαιζε λύρα (επιτ. λα + έρος = επιθυμία, όρεξη, έρωτας, με α>υ), τέχνη που διδάχτηκε από τον Ερμή ή τον ίδιο τον Δία. Σ’ αυτόν αποδιδόταν η επινόηση της κιθαρωδίας και της κιθαρωδικής τέχνης αλλά και η προσθήκη τριών χορδών στις παληές τέσσερις της λύρας. Το όνομά του έχει συνδεθεί με το χτίσιμο των τειχών τής Θήβας. Κατά την παράδοση, όπως την αποτυπώνει ο Παυσανίας (Β', 6, 4, και Θ', 5, 7-9), ο δίδυμος αδελφός του, Ζήθος, με την μυθική δύναμή του μετέφερε τεράστιες πέτρες από τα βουνά, ενώ ο Αμφίων με την λύρα και το τραγούδι του τις μάγευε κι αυτές ανέβαιναν και χτίζονταν …μόνες τους!!
Με αυτό τον τρόπο χτίστηκαν τα τείχη τής Θήβας, με τις επτά πύλες (Η Θήβα ονομαζόταν και «επτάπυλος», χάρη στην επτάχορδη λύρα του Αμφίονα).
Όπως αντιλαμβάνεστε, όλα αυτά δείχνουν πως οι «επώνυμοι» εκείνης τής εποχής ήξεραν πολλά «κόλπα», που ακόμα και σήμερα δεν τα βάνει ο νους μας. Και στα δύο παραδείγματα που ανέφερα, κυρίαρχη είναι η δύναμη της μουσικής, του ήχου. Ίσως δε σ’ αυτά τα παραδείγματα να δίνεται απάντηση και στην απορία τού πώς οι αρχαίοι τεμάχιζαν τεράστιους βράχους και τους μετακινούσαν σε απρόσιτα και ψηλά μέρη, όπου έχτιζαν τα τείχη τους.
Για να μη μεταφέρω εδώ θεωρίες διάφορες, θα πω μόνο να σκεφθείτε με τι τρόπο οι οδοντίατροι θραύουν και κονιορτοποιούν την πέτρα από τα δόντια μας. Μα, με υπερήχους!!
Κατά την παράδοση, ο Ορφέας φονεύτηκε από τις γυναίκες της Θράκης (Θράσσες), επειδή τόλμησε να αντισταθεί στον έρωτά τους, μετά τον θάνατο της γυναίκας του, Ευρυδίκης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτό έγινε γιατί απέκλεισε τις γυναίκες από τα Μυστήριά του. Μάλιστα λέγεται πως τεμάχισαν το πτώμα του και το πέταξαν στον ποταμό Έβρο. Από κει τα κύματα εξέβρασαν το κεφάλι και την λύρα του στην Άντισσα της Λέσβου, όπου τα βρήκαν κάποιοι ψαράδες και τα πήγαν στον Τέρπανδρο, μια μεγάλη μορφή της Λεσβιακής μουσικής, που μαζί με την Σαπφώ και τον Αλκαίο έκαναν την Λέσβο κοιτίδα τής λυρικής ποίησης.
Σχετικά με τον μύθο, που αναφέρθηκε στο προηγούμενο φύλλο, της καθόδου δηλ. του Ορφέα στον Άδη, ας μη μας διαφύγει πως με την δύναμη της μουσικής του κατόρθωσε να πείσει τους θεούς τού Κάτω Κόσμου, Αϊδωνέα (στερητ. α + ιδείν, ο καθιστών κάτι αόρατο, ο σκοτεινός, ο εξαφανίζων) και Περσεφόνη [συντομία εκ του Φερσεφασσαφόνη, εκ του φέρω + φάσσα (=είδος μεγάλου άγριου περιστεριού, που προφέρονταν θυσία στην Θεά) + φόνος, με φ>π], να επιτρέψουν τον γυρισμό τής γυναίκας του, Ευρυδίκης, στον Πάνω Κόσμο. Το γεγονός αυτό ενέπνευσε πολλούς μουσικούς να γράψουν περίφημα έργα, όπως το «Ορφέας και Ευρυδίκη», του Γκλούκ, και το «Ο Ορφέας στον Άδη», του Όφφενμπαχ.
Οι Ορφικοί, πολλές χιλιετηρίδες πριν από άλλους λαούς (Αιγυπτίους, Χαλδαίους, Βαβυλωνίους κλπ.), είχαν διατυπώσει τις θεωρίες τους περί Σύμπαντος, περί Φύσεως, περί Ζωής και Θανάτου, περί Θεού και Μονοθεΐας, όπως περίτρανα αποδεικνύεται από τους Ορφικούς Ύμνους, τους οποίους είχαν αγνοήσει πολλοί ξένοι και Έλληνες ερευνητές επί πολλούς αιώνες.
Οι Ορφικοί πρώτοι είχαν συλλάβει και διατυπώσει την Ηλιοκεντρική θεωρία και είχαν καθορίσει και καταγράψει τις διαδοχικές θέσεις και αποκλίσεις τού Βόρειου Πόλου. Με τις εγκυρότατες αποδείξεις τους οι Έλληνες επιστήμονες, Κων. Χασάπης και Β. Αντωνιάδης, απεκάλυψαν πως ο Κοπέρνικος δανείστηκε την θεωρία του από τους Ορφικούς, χωρίς ποτέ να τους μνημονεύσει, και διατηρεί τα εύσημα, που δεν του ανήκουν, μέχρι και σήμερα.
Οι Ορφικοί πρώτοι επίσης έθεσαν τις αρχές τής Θεογονίας, της Κοσμολογίας, της Φυσιολογίας και της Φιλοσοφίας, τις οποίες στην συνέχεια πήραν οι Προσωκρατικοί και διατύπωσαν τα φιλοσοφικά τους συστήματα. Οι γνώσεις των Ορφικών γύρω από τα φυσικά φαινόμενα, την έρευνα του ουρανού και τις συμπεριφορές τών ατόμων και των κοινωνιών ήταν εντελώς πρωτοπόρες. Η διάδοση των Ορφικών ιδεών, κατά τους παραπάνω εγκρίτους Έλληνες επιστήμονες, κυμάνθηκε μεταξύ μεγάλων χρονικών περιόδων (11.000 π.Χ., 5.000 π.Χ., 3.600 π.Χ.), με το λογικό συμπέρασμα να έρχεται αβίαστο στα χείλη μας, πως τέτοιου επιπέδου γνώσεις θα πρέπει να είχαν την αρχή τους μερικές χιλιετίες νωρίτερα.
Υ.Γ. Βρείτε και διαβάσετε τους Ορφικούς Ύμνους. Θα εκπλαγείτε ή, αν το θέλετε σημερινολαϊκιστί, «θα πάθετε την πλάκα σας»!!
Συνεχίζεται…
Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι Καθηγητής Μουσικής & Διευθυντής Χορωδιών. Παρατηρήσεις ή ερωτήσεις σας μπορείτε να στέλνετε στο vlaxojohnmes@gmail.com.
Αφήστε ένα σχόλιο