Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1726

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 38

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

2021: Νέος ενιαυτός ανέτειλε, νέο έτος, δηλαδή. Λέξη όχι πολύ χρησιμοποιούμενη, εκ του αιέν (=αεί, πάντα)+αυτός, που δηλώνει κυρίως μια μακρά χρονική περίοδο, ένα κύκλο.

Οι οιωνοί όμως, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας τα όσα συνέβησαν κατά το παρελθόν έτος, δεν φαίνονται και τόσο ενθαρρυντικοί. Και πού να δείτε τι είναι οι οιωνοί! Πρόκειται για όνομα που χαρακτηρίζει γενικώς τα σαρκοφάγα όρνεα, από το πέταγμα και τις κραυγές των οποίων μπορούσαν οι οιωνοσκόποι να μαντέψουν το μέλλον. Η λέξη ετυμολογείται εκ της αντωνυμίας ίος (αντί του εις) και με την πρόσθεση του ευφωνικού «ο» γίνεται οίος (=μοναχός), υπό την έννοια πως τα όρνεα είναι μοναχικά ζώα. Όρνεα-οινωνούς μπορεί να μην βλέπουμε σήμερα να πετάνε για να μαντέψουμε το μέλλον από τις κινήσεις τους αλλά υπάρχουν τόσα πολλά ανθρώπινα όρνεα, που το μόνο που προλαβαίνουμε να παρατηρήσουμε είναι πως θα μας φάνε, θα μας κατασπαράξουν.

Δεν θέλω να πω περισσότερα και να «δείξω» τα όρνεα αυτά, διότι ήδη αναγνώστες εκδήλωσαν την δυσφορία τους στην διεύθυνση, πως κάνω πολιτική μέσα από τα κείμενά μου και στοχοποιώ συλλήβδην ομάδες που προσφέρουν στην κοινωνία, εννοώντας τους γιατρούς. Δεν ξέρω πώς εξήχθη ένα τέτοιο συμπέρασμα από τα γραφόμενά μου αλλά σπεύδω να διευκρινίσω πως, ως πολίτης, ό,τι γράφω ποιεί αυτομάτως πολιτική. Αν ήθελαν να πουν κομματική συμπάθεια ή απέχθεια, δηλώνω πως ουδόλως υπολήπτομαι τους Έλληνες πολιτικούς, είμαι σφόδρα ενοχλημένος από την συμπεριφορά τους ως προς το τι κάνουν σε σχέση με αυτό που έχουν εντολή από τον λαό να κάνουν, ουδέποτε υπήρξα οπαδός κόμματος και έχω προφανώς το αναφαίρετο δικαίωμα να τους τα «χώνω» με τον τρόπο μου, όταν το θεωρώ σκόπιμο. Σέβομαι τους γιατρούς και εκτιμώ το ύψιστο λειτούργημά τους, αρκεί να το σέβονται κι αυτοί και να ποιούν αναλόγως. Ελπίζω, όμως, και οι πλέον κακόπιστοι να μου αναγνωρίζουν την προσπάθεια που κάνω, να ελαφρύνω την (ούτως ή άλλως δύσκολη και πολλές φορές άχαρη) αποστολή μου, να σας ξεναγώ στα άδυτα της ετυμολογίας, μέσω της λεπτής ειρωνείας, της ευρηματικότητας των συνδέσεων των ετυμολογουμένων λέξεων, του χιούμορ, του αυτοσαρκασμού και άλλων εργαλείων που επιλέγω.

Για τους celebrities όμως δεν είδα να παραπονιέστε, που τους περιαδράχνω για τα προκλητικά τους καμώματα, εν μέσω γενικής ένδειας τους πληθυσμού. Διάλεξαν, οι αθεόφοβοι, να πάνε vacations (=διακοπές, για όσους δεν κατέχουν το αγγλικό) την Πρωτοχρονιά, στα χαρέμια του μαχαραγιά. Οι vacations έχουν ρίζα το ελληνικό επίθετο (F)ετώσιος (=άχρηστος, ανωφελής). Οι Λατίνοι, διατηρώντας το δίγαμμα, άλλαξαν το τ>κ (c) και το έκαναν vacuus, ακριβώς με την ίδια έννοια. Από κει πέρασε σχεδόν αυτούσιο σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες και σημαίνει τις άδειες, τις κενές από δουλειά μέρες. Εμείς όμως θα πιάσουμε την σημασία άχρηστος, για να χαρακτηρίσουμε όλα αυτά τα κοπριταριά, που ανακυκλώνουν την ματαιοδοξία μεταξύ τους.

Όσο για τον μαχαραγιά είναι λέξη …τουρκική, με ελληνική ρίζα: Μέγας+Ρήγας (βασιλιάς), εκ του ορέγω (=εκτείνω την χείρα, διευθύνω).

Είναι, λοιπόν, να μη σου γυρίζουν τ’ άντερα με κάτι τέτοια; Η λέξη έντερον έχει μπροστά της και πάλι δίγαμμα (Fέντερον) και σημαίνει την κοιλιά. Στον Ησύχιο μάλιστα την συναντάμε ως γέντερ. Οι Λατίνοι είπαν την κοιλιά venter, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί ventre, οι Ισπανοί vientre και οι Άγγλοι ventral (=κοιλιακός).

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας