Header Ads

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1722

 

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 34

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής




Ρε, τον μπαγάσα τον …Έλληνα κατάφερε και το ’φτιαξε μέσα σε λίγους μήνες (και αν) και σφάζονται ποιος θα το πρωτοπάρει για να το πρωτοκάνει. Σοβαρό κόλπο. Colpo grosso, όπως θα έλεγαν και οι Ιταλοί φίλοι μας. Δεν χρειάζεται να λέμε ονόματα, μην εκτεθούμε κιόλας και τρέχει η Εύη να με σώσει!!

Μπαγάσας και κόλπο, οι προς ετυμολόγηση λέξεις. Η πρώτη, στην καθομιλουμένη, σημαίνει τον καταφερτζή, τον απατεωνάκο, τον μάγκα και είναι αντιδάνειο εκ της ισπανικής (bagassa), με την διαφορά πως είναι …θηλυκού γένους! Η ρίζα της ανάγεται στις αρχαιοελληνικές Μαινάδες, τις Βακχίδες, τις ακόλουθες του Θεού Βάκχου-Διονύσου, για τις οποίες υπήρχε η άποψη πως δεν ήταν και τόσο σόι από ηθικής πλευράς, με αποτέλεσμα να θεωρούνται κάπως απορριπτέες από την κοινωνία. Οι Γάλλοι είπαν το γύναιο bagasse, οι Ιταλοί bagascia και οι Ισπανοί bagassa, όπως προείπαμε. Έλα όμως που και τις αποσκευές τις λέμε μπαγκάζια, ακριβώς από την ίδια ρίζα και με την έννοια των πραγμάτων που απορρίπτουμε στο ειδικό μέρος στο αυτοκίνητο. Ως απόρριμμα ήταν και η αρχική σημασία του bagages στην γαλλική και σχεδόν παρόμοια στις υπόλοιπες λατινογενείς ευρωπαϊκές γλώσσες: Bagagli στα ιταλικά, bagaje στα ισπανικά, baggage στα αγγλικά και Bagage στα γερμανικά. Τώρα, τι σχέση έχει η θηλυκή bagassa με τον αρσενικό ...μπαγάσα, βάλτε το μυαλό σας να δουλέψει.

Το κόλπο είναι αντιδάνειο εκ της ιταλικής (colpo) και ετυμολογείται εκ του ελληνικού κόλαφος (= χτύπημα), εκ του ρήματος κολάπτω, που θα πει χτυπώ, κόβω, εξ ου και δρυο-κολάπτης, το πουλάκι που με την μύτη του χτυπάει, κόβει την δρυ. Οι Λατίνοι το είπαν ακριβώς colaphus, που έδωσε τις έννοιες culpa ή colpa, με την σημασία του «χτυπιέμαι» επειδή έκανα λάθος. Mea culpa, είναι η γνωστή έκφραση, που σημαίνει πως κάποιος αναγνωρίζει το λάθος του. Οι Γάλλοι το είπαν coup, οι Ισπανοί golpe, οι Άγγλοι cut και οι Γερμανοί Klaps και Klapsen (=χτυπώ). Βεβαίως, με την σημερινή έννοια του όρου σημαίνει την πράξη ενεός έξυπνου, που κατάφερε και πέτυχε κάτι που δεν το καταφέρνουν πολλοί, ενώ θα έπρεπε να σημαίνει ακριβώς το αντίθετο, όμοιο με το mea culpa.

Το τι κόστος όμως θα έχουν όλα αυτά τα σύγχρονα κόλπα (=έξυπνες κινήσεις), ποιο θα είναι το τίμημα μένει να αποδειχτεί. Η λέξη κόστος είναι αντιδάνειο εκ της ιταλικής και της ισπανικής (costo). Η ρίζα του είναι η πρόθεση συν+στω (=συνιστώ, εκ του ίστημι). Οι Λατίνοι χρησιμοποίησαν και τα δύο συνθετικά ως con+sto (=είμαι στερεός). Οι Γάλλοι είπαν το στοιχίζω couter και το τίμημα coût, οι Ιταλοί costare και costo, οι Ισπανοί costar και costo, οι Άγλλοι cost και τα δύο και οι Γερμανοί Kosten, επίσης και τα δύο.

Α, να μην ξεχάσω. Όλοι αυτοί που διαφεντεύουν σήμερα την ζωή μας, με όποιο τρόπο αυτοί θέλουν και επιβάλλουν, έχουν σπουδάσει συνήθως σε προβεβλημένα όσο και δαπανηρά κολλέγια του εξωτερικού (συνήθως, αν όχι πάντοτε). Εκεί, που λέτε, τα μαθαίνουν καλά. Τους μαθαίνουν και τα κατάλληλα κόλπα κι έρχονται να μας κυβερνήσουν. Όχι σαν κι εμάς, τα γίδια, που έχουμε βγάλει το δημόσιο σχολείο κι άντε να πήγαμε και σε κάνα ελληνικό πανεπιστήμιο. Τα κολέγια, λοιπόν, είναι χώροι που συλλέγουν και διαμοιράζουν την γνώση, εκ του ρήματος λέγω (=συλλέγω). Λογάδες έλεγαν τους επίλεκτους άνδρες, εξ ου και η ρωμαϊκή λεγεών. Οι Λατίνοι μετέφεραν ακριβώς το ρήμα ως lego κι αφού πρόσθεσαν και την πρόθεση con (συν) έφτιαξαν το collectio (=συλλογή). Από κει πέρασε στους Γάλλους ως collecter το συλλέγω και collection η συλλογή, στους Ιταλούς rac-cogliere και collezione, στους Ισπανούς recoger και colección, collect και collection στους Άγγλους και Kollektion στους Γερμανούς η συλλογή. Το αντιδάνειο κολεξιόν της γαλλικής (collection) σημαίνει την συλλογή και επίδειξη ρούχων.

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας

Δεν υπάρχουν σχόλια