ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ φ.1689

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 3

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής

Η ζωή θέλει να την αντιμετωπίζεις και με την αστεία της πλευρά, δεν μπορεί να τα παίρνεις όλα σοβαρά. Δεν πρέπει να σε καταβάλλει η μαυρίλα των ημερών που διάγουμε. Βάλτε χρώμα στην ζωή σας, βάλτε το χιούμορ σαν αλατοπίπερο, να νοστιμίζει λιγάκι. 

Χιούμορ, ε; Ποια να είναι, άραγε, η αντίστοιχη λέξη να την εκφράσουμε στα ελληνικά; Αστείο; Μπα, δεν είναι ακριβές. Η λέξη είναι αντιδάνειο σχεδόν από όλες τις λατινογενείς γλώσσες: Humor λατινικά, humeur γαλλικά, umore ιταλικά, humor ισπανικά, humour αγγλικά και Humor γερμανικά. Η ρίζα όλων αυτών; Μα ο ελληνικός χυμός και μάλιστα ο τύπος της λέξης όπως συναντάται στην Εύβοια, χυμόρ. Ο Πλάτων, στον «Κρατύλο» του, μας πληροφορεί πως στην διάλεκτο των Ευβοέων το τελικό «ς» προφέρεται ως «ρ». Τι όμως πραγματικά σημαίνει ο χυμός. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, το σώμα μας εκκρίνει τέσσερις ουσίες-χυμούς: την μέλαινα (σκούρα) χολή, που αντιστοιχεί στην Γη, το φλέγμα, που αντιστοιχεί στο Ύδωρ, το αίμα, που αντιστοιχεί στον Αέρα και την ξανθή χολή, που αντιστοιχεί στο Πυρ. Η αρμονική συνύπαρξη των τεσσάρων αυτών χυμών στο σώμα, χωρίς να υπερτερεί κάποιος εις βάρος των υπολοίπων, διατηρεί τον οργανισμό του ανθρώπου σε υγιή κατάσταση. Η έκκριση δε καθενός από τους χυμούς αυτούς αυξάνεται ή μειώνεται κατά τις τέσσερις εποχές του έτους. Αυτοί οι χυμοί, τέλος, σε σχέση με την αναλογία που υπάρχουν στον οργανισμό καθενός μας, προσδιορίζουν και την ιδιοσυγκρασία μας. Να γιατί στην γαλλική γλώσσα η λέξη σημαίνει και την ιδιοσυγκρασία. 

Χιούμορ, είπα, ε; Ας μεταφερθούμε για λίγο στα χαρέμια των χαλιφών, των πασάδων, των εμίρηδων ή όπως αλλοιώς τους λένε (απ’ όξω, όχι να μπούμε μέσα), και να συμμεριστούμε τον …πόνο τους, που με τον κορωνοϊό δεν θα μπορούν να κάνουν την ..δουλειά! Δύσκολη αποστολή, να πρέπει να φέρεις ..βόλτα τόσες γυναίκες! Το χαρέμι, αλήθεια, από πού να προέρχεται; Να ’ναι αραβική λέξη ή ελληνική; Είχαν οι Έλληνες χαρέμια; Χαρέμια μπορεί να μην είχαν αλλά είχαν χηραμό (=κοίλωμα, χάσμα, φωλιά ζώου, κρυφό διαμέρισμα), αμ πώς; Η λέξη είναι σύνθετη από το ιερόν+χηραμός. Στα αραβικά το βρίσκουμε ως harim (=ιερό). Πολύ …ιερό, θα ’λεγα!! 

Φωνάζουν, αλυχτούν οι ντουντούκες του συστήματος, τα Μέσα Μαζικής Εξόντωσης, «Μείνετε σπίτι, μη χαλαρώνετε στιγμή, θα σας φάει ο ιός, θα σας καταβροχθίσει… Αν υπακούστε, τότε θα λασκάρουν τα μέτρα…». Θα λασκάρουν, με την έννοια τού θα χαλαρώσουν. Το λασκάρω είναι αντιδάνειο, όχι ακριβές, από την λατινική και εντεύθεν από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, ως είθισται. Το ρήμα είναι laxo και laxus, ο χαλαρός. Lacher γαλλικά, lasciare ιταλικά, laxar ισπανικά, relax αγγλικά, lax (=χαλαρός) γερμανικά. Η ελληνική του ρίζα τώρα είναι το ρήμα λαγγάζω (=υποχωρώ) και λαγαρός ο χαλαρός, ο υποχωρητικός. Υπάρχει κι άλλο σχετικό ρήμα το αλύσκω (=αποφεύγω, εγκαταλείπω). Υπακούστε, για να σας χαλαρώσουν το λουρί. Να σας ρωτήσω με τι μοιάζουμε; Μπα, μην εκτεθούμε, άνθρωποι πράμμα… 

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας