ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ (ΕΜΠ)! φ.1719
| ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ |
 |
Γράφει - Επιμελείται
Εύη Κοκκίνου - Κελλάρη* |
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ)!
Συγκρότημα κτηρίων με μεγάλη ιστορία στο πολύπαθο κέντρο της Αθήνας…
Συνεχίζοντας από το προηγούμενο φύλλο τη γνωριμία με τα κτήρια της Αθήνας, λόγω και της επετείου της 17ης Νοεμβρίου, το σημερινό άρθρο αφιερώνεται στο Ιστορικό Συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ).
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο είναι το πιο παλιό και πιο φημισμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Ελλάδας στο τομέα της τεχνολογίας έχοντας συνεισφέρει πολλά στην επιστημονική, τεχνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας από την ίδρυση του το 1836.
Ιδρύεται το 1837, σχεδόν συνομήλικο με το νεότερο Ελληνικό Κράτος. Με βασιλικό διάταγμα «περί εκπαιδεύσεως εις την αρχιτεκτονικήν» ιδρύεται Τεχνικό Σχολείο, που αρχικά λειτουργεί μόνο Kυριακές και εορτές-αργίες προσφέροντας μαθήματα σε όσους επιθυμούν να μορφωθούν ως αρχιτεχνίτες στην αρχιτεκτονική. Η συρροή των υποψήφιων μαθητών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε την άνοιξη του 1840 προστίθεται και Σχολείο συνεχούς (καθημερινής) λειτουργίας, ενώ πληθαίνουν κι επεκτείνονται τα μαθήματα. Τότε το «Πολυτεχνείο» εγκαθίσταται σε δικό του κτήριο στην οδό Πειραιώς. Με το ζήλο μαθητών και διδασκόντων το σχολείο αναπτύσσεται κι αναβαθμίζεται, για να ανταποκριθεί στις γενικότερες ανάγκες της εγχώριας ανοικοδόμησης και βιομηχανίας. H διάρκεια των σπουδών επιμηκύνεται στα τρία χρόνια, το πρόγραμμα εμπλουτίζεται με νέα μαθήματα και η διοίκηση ασκείται από την «επί της εμψυχώσεως της Εθνικής Βιομηχανίας Επιτροπή». Η περιορισμένη χωρητικότητα της οικίας Γ. Βλαχούτση, στην οδό Πειραιώς (όπου αργότερα στεγάσθηκε το Ωδείο Αθηνών), δεν επιτρέπει την εκπλήρωση των φιλόδοξων στόχων του Σχολείου.
Έτσι, το 1871-73 γίνεται η μετεγκατάσταση στα μισοτελειωμένα τότε Ιστορικά Κτήρια επί της οδού Πατησίων, που πρώτος οραματίσθηκε ο Νικόλαος Στουρνάρης. «Με τα υπόλοιπα χρήματα της καταστάσεώς μου», έγραφε το 1852 στη διαθήκη του ο Ν.Στουρνάρης, «να κτισθή εις Αθήνας εν λαμπρόν Πολυτεχνείον…»), οδηγώντας και τους συγγενείς και συμπολίτες του από το Μέτσοβο, Μιχαήλ Τοσίτσα, Ελένη Τοσίτσα και Γεώργιο Αβέρωφ, να ενστερνισθούν την ιδέα του και να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Ονομάστηκε "Eθνικό Mετσόβιο Πολυτεχνείο", συντετμημένα EMΠ, με νόμο του 1914, προς τιμή των μεγάλων ευεργετών Γ. Aβέρωφ, N. Στουρνάρη, E. Tοσίτσα, των οποίων η γενέτειρα ήταν το Mέτσοβο.
Το 1887 θεσμοθετείται η 4ετής φοίτηση σχολών «πολιτικών μηχανικών» και «μηχανουργών», για να «καταρτίζει άνδρες ανώτατης τεχνικής μόρφωσης για τη δημόσια υπηρεσία, τη βιομηχανία και την οικοδομή» εφάμιλλους «προς τους αποφοιτούντας εκ των μεγάλων τεχνικών της Ευρώπης σχολών». Το 1917 αποκτά πέντε Ανώτατες Σχολές: Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων - Ηλεκτρολόγων, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών και Τοπογράφων Μηχανικών. Η μετάβαση από το 1917 στη σημερινή οργάνωση των σπουδών είναι αποτέλεσμα διαδοχικών προσαρμογών στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της ελληνικής οικονομίας σε συνδυασμό με το εξελισσόμενο σε έκταση και σε βάθος περιεχόμενο των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.
Το συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπως υφίσταται σήμερα, οικοδομήθηκε σε τρεις διαδοχικές φάσεις. Μεταξύ των ετών 1862-1876, ανεγέρθηκαν τα δύο κτίρια προς την οδό Πατησίων (της Σχολής Καλών Τεχνών και της Πρυτανείας) και το κεντρικό (της Αρχιτεκτονικής Σχολής), με κληροδοτήματα των ομογενών Νικολάου Στουρνάρη, Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα, και συμπληρωματικά του Γεωργίου Αβέρωφ. Και τα τρία βασίστηκαν σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), του οποίου υπήρξαν «το κατ’ εξοχήν» (Δ. Φιλιππίδης), το «κορυφαίο έργο» (Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ), και σε κάθε περίπτωση ένα από τα σημαντικότερα νεοελληνικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του 19ου αιώνα. Στα δύο πρώτα, ο δωρικός ρυθμός συνδυάζεται, όπως παρατηρεί η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, «με μια ελαφράδα και χάρη σπάνια», ενώ το τρίτο, το μνημειακό «Αβερώφειο» με το υπερυψωμένο ιωνικό πρόπυλο εμπρός και το αναγεννησιακό ημικύλινδρο («ροτόντα») πίσω, χαρακτηρίστηκε ως μια σύνθεση όπου «η αρχαία Ελληνική τέχνη, η Ρωμαϊκή και εκείνη της Αναγεννήσεως έδωκαν τα χέρια» (Μ. Καλλιγάς – υπήρξαν, ωστόσο, και αρνητικές κριτικές, από τον σύγχρονο του αρχιτέκτονα Αν. Θεοφιλά ως τον μεταγενέστερο Κ. Μπίρη). Κατά τον 20ό αιώνα, καθώς αυξάνονταν ολοένα οι ανάγκες του Ιδρύματος, οικοδομήθηκε αρχικά το κτίριο Γκίνη (μεταξύ των ετών 1930-1935, προς τιμή του πρύτανη Άγγελου Γκίνη) στην οδό Στουρνάρη, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-1969), απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου δυναμικού νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια σύνδεση παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών, με παλινδρομήσεις ανάμεσα στο μοντέρνο και το κλασικό. Προς τις οδούς Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας (όπου κατά τον 19ο αιώνα είχε ανεγερθεί μηχανουργείο με καμινάδα), προστέθηκαν, τέλος, μεταπολεμικά (μεταξύ των ετών 1950-1957), οι πτέρυγες Χημικών Μηχανικών και Μηχανολόγων, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Κριεζή (1880-1967), απόφοιτου της σχολής του Μονάχου, πρώιμου εκφραστή μιας τάσης που επιδιώκει τη λειτουργικότητα και την αξιοποίηση των μοντέρνων δομικών υλικών, σε συνδυασμό με την αναζήτηση μιας «ελληνικότητας». (Πηγή: archaeologia.eie.gr)
Μετά την περιπέτεια της δικτατορίας (1967-74) και κατά τη διάρκεια των ταραχών του Οκτωβρίου 1991, πυρπολήθηκε το κτίριο της Πρυτανείας και καταστράφηκε η ανοδομή του. Αναστηλώθηκε αυτή τελικά στη σημερινή της μορφή, με την ουσιαστική συμβολή της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Προς το τέλος του 2006, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, κηρύχθηκαν διατηρητέα, εκτός εκείνων του 19ου αιώνα που είχαν χαρακτηριστεί ως «μνημεία» και τα υπόλοιπα νεωτερικά κτίρια, με το αιτιολογικό - κυρίως- της ιστορικής σημασίας της.
Το συγκρότημα του Πολυτεχνείου συνδέθηκε άρρηκτα με τη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας, από τη στιγμή που απετέλεσε το σκηνικό της εξέγερσης των φοιτητών κατά του δικτατορικού καθεστώτος, τον Νοέμβριο του 1973. Αποτελεί, όμως, ένα ακόμη δημόσιο κτηριακό συγκρότημα, το οποίο βανδαλίζεται συστηματικά από αυτούς που καπηλεύονται ιερές έννοιες, όπως η «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», η «ΙΣΟΤΗΤΑ», η «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ», ενώ το Κράτος παραμένει έως σήμερα ανίκανο να το διαφυλάξει.
Το ΕΜΠ βρίσκεται στην ίδια γειτονιά με ένα άλλο αρχιτεκτονικό στολίδι της Αθήνας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο όμορφα μουσεία του κόσμου στο είδος του, σε νεοκλασικό σχέδιο (1889) των αρχιτεκτόνων, Λούντβιχ Λάνγκε, Παναγή Κάλκο, Αρμόδιο Βλάχο και Ερνέστο Τσίλλερ.
Παρά την γκετοποίηση της γύρω περιοχής την τελευταία περίοδο και την απαξίωσή της από την πολιτεία τα κτήρια αυτά στέκονται ορθά, για να θυμίζουν στους φοιτητές και όχι μόνον ότι ο στόχος είναι η πρόοδος, η εξέλιξη, η ΠΑΙΔΕΙΑ, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, η ΙΣΟΝΟΜΙΑ, ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ο ΚΑΛΟΣ ΑΓΩΝΑΣ!
Εξάλλου, το έμβλημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποτελεί ο «Προμηθεύς Πυρφόρος», ο οποίος, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, χάρισε τη φωτιά στους ανθρώπους, παραλαμβάνοντάς την από το εργαστήρι του Ήφαιστου, τους έμαθε να την χειρίζονται, για να δημιουργούν εργαλεία, ενώ παράλληλα τους έμαθε και τις Επιστήμες (που έκλεψε από την θεά Αθηνά) και τα Γράμματα.
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο είναι το πιο παλιό και πιο φημισμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Ελλάδας στο τομέα της τεχνολογίας έχοντας συνεισφέρει πολλά στην επιστημονική, τεχνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας από την ίδρυση του το 1836.
Ιδρύεται το 1837, σχεδόν συνομήλικο με το νεότερο Ελληνικό Κράτος. Με βασιλικό διάταγμα «περί εκπαιδεύσεως εις την αρχιτεκτονικήν» ιδρύεται Τεχνικό Σχολείο, που αρχικά λειτουργεί μόνο Kυριακές και εορτές-αργίες προσφέροντας μαθήματα σε όσους επιθυμούν να μορφωθούν ως αρχιτεχνίτες στην αρχιτεκτονική. Η συρροή των υποψήφιων μαθητών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε την άνοιξη του 1840 προστίθεται και Σχολείο συνεχούς (καθημερινής) λειτουργίας, ενώ πληθαίνουν κι επεκτείνονται τα μαθήματα. Τότε το «Πολυτεχνείο» εγκαθίσταται σε δικό του κτήριο στην οδό Πειραιώς. Με το ζήλο μαθητών και διδασκόντων το σχολείο αναπτύσσεται κι αναβαθμίζεται, για να ανταποκριθεί στις γενικότερες ανάγκες της εγχώριας ανοικοδόμησης και βιομηχανίας. H διάρκεια των σπουδών επιμηκύνεται στα τρία χρόνια, το πρόγραμμα εμπλουτίζεται με νέα μαθήματα και η διοίκηση ασκείται από την «επί της εμψυχώσεως της Εθνικής Βιομηχανίας Επιτροπή». Η περιορισμένη χωρητικότητα της οικίας Γ. Βλαχούτση, στην οδό Πειραιώς (όπου αργότερα στεγάσθηκε το Ωδείο Αθηνών), δεν επιτρέπει την εκπλήρωση των φιλόδοξων στόχων του Σχολείου.
Έτσι, το 1871-73 γίνεται η μετεγκατάσταση στα μισοτελειωμένα τότε Ιστορικά Κτήρια επί της οδού Πατησίων, που πρώτος οραματίσθηκε ο Νικόλαος Στουρνάρης. «Με τα υπόλοιπα χρήματα της καταστάσεώς μου», έγραφε το 1852 στη διαθήκη του ο Ν.Στουρνάρης, «να κτισθή εις Αθήνας εν λαμπρόν Πολυτεχνείον…»), οδηγώντας και τους συγγενείς και συμπολίτες του από το Μέτσοβο, Μιχαήλ Τοσίτσα, Ελένη Τοσίτσα και Γεώργιο Αβέρωφ, να ενστερνισθούν την ιδέα του και να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Ονομάστηκε "Eθνικό Mετσόβιο Πολυτεχνείο", συντετμημένα EMΠ, με νόμο του 1914, προς τιμή των μεγάλων ευεργετών Γ. Aβέρωφ, N. Στουρνάρη, E. Tοσίτσα, των οποίων η γενέτειρα ήταν το Mέτσοβο.
Το 1887 θεσμοθετείται η 4ετής φοίτηση σχολών «πολιτικών μηχανικών» και «μηχανουργών», για να «καταρτίζει άνδρες ανώτατης τεχνικής μόρφωσης για τη δημόσια υπηρεσία, τη βιομηχανία και την οικοδομή» εφάμιλλους «προς τους αποφοιτούντας εκ των μεγάλων τεχνικών της Ευρώπης σχολών». Το 1917 αποκτά πέντε Ανώτατες Σχολές: Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων - Ηλεκτρολόγων, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών και Τοπογράφων Μηχανικών. Η μετάβαση από το 1917 στη σημερινή οργάνωση των σπουδών είναι αποτέλεσμα διαδοχικών προσαρμογών στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της ελληνικής οικονομίας σε συνδυασμό με το εξελισσόμενο σε έκταση και σε βάθος περιεχόμενο των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.
Το συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπως υφίσταται σήμερα, οικοδομήθηκε σε τρεις διαδοχικές φάσεις. Μεταξύ των ετών 1862-1876, ανεγέρθηκαν τα δύο κτίρια προς την οδό Πατησίων (της Σχολής Καλών Τεχνών και της Πρυτανείας) και το κεντρικό (της Αρχιτεκτονικής Σχολής), με κληροδοτήματα των ομογενών Νικολάου Στουρνάρη, Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα, και συμπληρωματικά του Γεωργίου Αβέρωφ. Και τα τρία βασίστηκαν σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), του οποίου υπήρξαν «το κατ’ εξοχήν» (Δ. Φιλιππίδης), το «κορυφαίο έργο» (Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ), και σε κάθε περίπτωση ένα από τα σημαντικότερα νεοελληνικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του 19ου αιώνα. Στα δύο πρώτα, ο δωρικός ρυθμός συνδυάζεται, όπως παρατηρεί η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, «με μια ελαφράδα και χάρη σπάνια», ενώ το τρίτο, το μνημειακό «Αβερώφειο» με το υπερυψωμένο ιωνικό πρόπυλο εμπρός και το αναγεννησιακό ημικύλινδρο («ροτόντα») πίσω, χαρακτηρίστηκε ως μια σύνθεση όπου «η αρχαία Ελληνική τέχνη, η Ρωμαϊκή και εκείνη της Αναγεννήσεως έδωκαν τα χέρια» (Μ. Καλλιγάς – υπήρξαν, ωστόσο, και αρνητικές κριτικές, από τον σύγχρονο του αρχιτέκτονα Αν. Θεοφιλά ως τον μεταγενέστερο Κ. Μπίρη). Κατά τον 20ό αιώνα, καθώς αυξάνονταν ολοένα οι ανάγκες του Ιδρύματος, οικοδομήθηκε αρχικά το κτίριο Γκίνη (μεταξύ των ετών 1930-1935, προς τιμή του πρύτανη Άγγελου Γκίνη) στην οδό Στουρνάρη, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-1969), απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου δυναμικού νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια σύνδεση παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών, με παλινδρομήσεις ανάμεσα στο μοντέρνο και το κλασικό. Προς τις οδούς Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας (όπου κατά τον 19ο αιώνα είχε ανεγερθεί μηχανουργείο με καμινάδα), προστέθηκαν, τέλος, μεταπολεμικά (μεταξύ των ετών 1950-1957), οι πτέρυγες Χημικών Μηχανικών και Μηχανολόγων, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Κριεζή (1880-1967), απόφοιτου της σχολής του Μονάχου, πρώιμου εκφραστή μιας τάσης που επιδιώκει τη λειτουργικότητα και την αξιοποίηση των μοντέρνων δομικών υλικών, σε συνδυασμό με την αναζήτηση μιας «ελληνικότητας». (Πηγή: archaeologia.eie.gr)
Μετά την περιπέτεια της δικτατορίας (1967-74) και κατά τη διάρκεια των ταραχών του Οκτωβρίου 1991, πυρπολήθηκε το κτίριο της Πρυτανείας και καταστράφηκε η ανοδομή του. Αναστηλώθηκε αυτή τελικά στη σημερινή της μορφή, με την ουσιαστική συμβολή της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Προς το τέλος του 2006, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, κηρύχθηκαν διατηρητέα, εκτός εκείνων του 19ου αιώνα που είχαν χαρακτηριστεί ως «μνημεία» και τα υπόλοιπα νεωτερικά κτίρια, με το αιτιολογικό - κυρίως- της ιστορικής σημασίας της.
Το συγκρότημα του Πολυτεχνείου συνδέθηκε άρρηκτα με τη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας, από τη στιγμή που απετέλεσε το σκηνικό της εξέγερσης των φοιτητών κατά του δικτατορικού καθεστώτος, τον Νοέμβριο του 1973. Αποτελεί, όμως, ένα ακόμη δημόσιο κτηριακό συγκρότημα, το οποίο βανδαλίζεται συστηματικά από αυτούς που καπηλεύονται ιερές έννοιες, όπως η «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», η «ΙΣΟΤΗΤΑ», η «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ», ενώ το Κράτος παραμένει έως σήμερα ανίκανο να το διαφυλάξει.
Το ΕΜΠ βρίσκεται στην ίδια γειτονιά με ένα άλλο αρχιτεκτονικό στολίδι της Αθήνας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο όμορφα μουσεία του κόσμου στο είδος του, σε νεοκλασικό σχέδιο (1889) των αρχιτεκτόνων, Λούντβιχ Λάνγκε, Παναγή Κάλκο, Αρμόδιο Βλάχο και Ερνέστο Τσίλλερ.
Παρά την γκετοποίηση της γύρω περιοχής την τελευταία περίοδο και την απαξίωσή της από την πολιτεία τα κτήρια αυτά στέκονται ορθά, για να θυμίζουν στους φοιτητές και όχι μόνον ότι ο στόχος είναι η πρόοδος, η εξέλιξη, η ΠΑΙΔΕΙΑ, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, η ΙΣΟΝΟΜΙΑ, ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ο ΚΑΛΟΣ ΑΓΩΝΑΣ!
Εξάλλου, το έμβλημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποτελεί ο «Προμηθεύς Πυρφόρος», ο οποίος, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, χάρισε τη φωτιά στους ανθρώπους, παραλαμβάνοντάς την από το εργαστήρι του Ήφαιστου, τους έμαθε να την χειρίζονται, για να δημιουργούν εργαλεία, ενώ παράλληλα τους έμαθε και τις Επιστήμες (που έκλεψε από την θεά Αθηνά) και τα Γράμματα.
*Η Εύη Κοκκίνου – Κελλάρη είναι Δικηγόρος
Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια
Υπεύθυνη Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (DPO)
Δ/νση Γραφείου: Απ. Παύλου 40 – Κόρινθος
Τηλ. 2741084568 & 6944964225
Αφήστε ένα σχόλιο