ΘΑ ΕΠΙΤΡΑΠΕΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΣΕ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟ ΤΕΜΕΝΟΣ; φ1702

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Γράφει - Επιμελείται Εύη Κοκκίνου - Κελλάρη*

Θα επιτραπεί από την Παγκόσμια Κοινότητα η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος;

Το Σύμβολο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Ορθοδοξίας, το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco, το Σήμα Κατατεθέν της Πόλης και του Ελληνισμού της, χρησιμοποιείται για μία ακόμη φορά ως μέσο άσκησης πολιτικών πιέσεων από τον Ερντογάν!

Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ φ.1702

  Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δηλώνει απερίφραστα τις προθέσεις του να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί θέλοντας να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στη νέα οθωμανική εποχή που οραματίζεται. Είναι δεδομένο επίσης ότι τα μηνύματα που στέλνει ο Ερντογάν με τις κινήσεις αυτές έχουν άμεση σχέση με τις πολιτικές του αποφάσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της χώρας του και την διπλωματική του ατζέντα σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. 

Ταυτόχρονα τυχόν μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ανατρέπει την απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ της 24ης Νοεμβρίου 1934, με την οποία η Αγία Σοφία μετατράπηκε από τζαμί σε μουσείο στην τότε προσπάθεια της Τουρκίας να διαχωρίσει τις σχέσεις Εκκλησίας και Κράτους, να εκσυγχρονίσει το Κράτος καταργώντας τη θεολογική του ταυτότητα, το φέσι και την μαντίλα και να ανοίξει δίαυλο πολιτιστικής επικοινωνίας με τη Δύση ξεκινώντας συνεργασία με το Αμερικανικό Βυζαντινό Ινστιτούτο για την αποκάλυψη των ψηφιδωτών του Ναού. Εξάλλου, ο Ερντογάν ποτέ δεν έκρυψε τη φιλοδοξία του να υπερκεράσει τον Κεμάλ Ατατούρκ στη συνείδηση του λαού! 

Όπως είναι αναμενόμενο οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου προκαλούν αντιδράσεις από την διεθνή κοινότητα κυρίως με το σκεπτικό ότι η Αγία Σοφία έχει χαρακτηρισθεί ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς προστατευόμενο από την UNESCO, με βάση τους όρους της Σύμβασης Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των κρατών μελών της UNESCO το 1972. Αξίζει να σημειωθεί ότι το καταστατικό της UNESCO κυρώθηκε το 1946 με την υπογραφή 20 χωρών, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Τουρκία, με κύριο σκοπό του Οργανισμού την συμβολή του στην ειρήνη, στην ασφάλεια των λαών μέσω της επιστήμης, του πολιτισμού και της παιδείας και άξονες επιτυχίας τον σεβασμό του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των λαών. Η Αγία Σοφία συμπεριλήφθηκε στον «Καταλόγο Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς» το 1985, δεδομένου ότι είναι μνημείο «εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας» και πληροί περισσότερα από ένα κριτήρια επιλογής, όπως αναφέρονται εκτενέστερα στις Κατευθυντήριες Γραμμές για την Εφαρμογή της Σύμβασης για την Παγκόσμια Κληρονομιά: «Να είναι αριστουργηματικό δείγμα της ανθρώπινης δημιουργικότητας», «Να παρουσιάζει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών σε ένα χρονικό διάστημα ή σε μια πολιτισμική περιοχή του κόσμου, όσον αφορά στην αρχιτεκτονική ή στην τεχνολογική εξέλιξη, στην τέχνη των μνημείων, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίων», «Να αποτελεί μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για μια πολιτισμική παράδοση ή έναν πολιτισμό που επιβιώνει μέχρι σήμερα ή έχει εξαφανιστεί», «Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής κτιρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συμπλέγματος ή τοπίου που απεικονίζει σημαντικές περιόδους στην ανθρώπινη ιστορία», «Να συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, ιδέες ή αντιλήψεις, με καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξαιρετικής παγκόσμιας σημασίας». 

Πολλά περαιτέρω μπορούμε να γράψουμε για την Αγία Σοφία, το μοναδικό αυτό θαύμα της τέχνης, ένα εμβληματικό αρχιτεκτονικό έργο που ολοκληρώθηκε μόλις σε έξι χρόνια, ενώ άλλοι χριστιανικοί ναοί ανά την Ευρώπη χρειάσθηκαν δεκαετίες ή και αιώνες (Ναός Αγ. Πέτρου - Ρώμη 120 χρόνια , Αγ. Παύλου - Λονδίνο 35 χρόνια, Νοτρ Νταμ - Παρίσι 72 χρόνια, Καθεδρικός Μιλάνου πάνω από 500 χρόνια, Καθεδρικός Κολονίας 615 χρόνια). Έχει μείνει στην ιστορία, εξάλλου, η φράση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού από του άμβωνος «Νενίκηκά σε Σολομών», κατά τα θυρανοίξια του Ναού στις 27 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ.. Από την ΄Αλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους το 1204 η Αγία Σοφία καταστρέφεται και λεηλατείται, ενώ το έργο της καταστροφής ολοκληρώνει η μανία των οθωμανών του Μωάμεθ Β΄ το 1453 με την πτώση της Πόλης. Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε τον τότε πλούτο και την ομορφιά του ναού, ενώ τα λίγα ψηφιδωτά που αποκαλύφθηκαν και το μεγαλείο του Ναού προκαλούν δέος σε κάθε επισκέπτη. 

Αν και το Ανώτατο Δικαστήριο της Τουρκίας αφήνει ουσιαστικά στην κρίση του Ερντογάν την αλλαγή χρήσης της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, η UNESCO και όλα τα Κράτη – Μέλη της, πρωτίστως η Ελλάδα, οφείλουν να αντιδράσουν εντονότερα, ώστε να αποτρέψουν την περαιτέρω καταστροφή της Αγίας Σοφίας. Από όλες τις αντιδράσεις δε, κρατώ αυτήν του Ρώσου Πατριάρχη Κύριλλου ο οποίος τόνισε την ανησυχία του (Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ, AFP) και είπε ότι «Οποιαδήποτε απόπειρα να ταπεινωθεί ή να ποδοπατηθεί η χιλιετής πνευματική κληρονομιά της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως εισπράττεται από τον ρωσικό λαό --άλλοτε όπως και σήμερα-- με πικρία και αγανάκτηση… Μια απειλή εναντίον της Αγίας Σοφίας είναι μια απειλή για το σύνολο του χριστιανικού πολιτισμού και συνεπώς για την πνευματικότητά μας και την ιστορία μας», καλώντας την τουρκική κυβέρνηση να επιδείξει «σύνεση». 

Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η τυχόν αλλαγή χρήσης του ναού, μπορεί να οδηγήσει σε διαγραφή του μνημείου από τον κατάλογο προστατευομένων παγκόσμιων μνημείων της Unesco λόγω αλλαγής των στοιχείων και κριτηρίων της αρχικής υποψηφιότητάς του, η Αγία Σοφία πρέπει να παραμείνει μουσείο και για άλλους λόγους. Πρέπει να προστατευθεί από κάθε επιβουλή ως Μνημείο που ανήκει στην Οικουμένη, να είναι ελεύθερη η πρόσβαση στους χριστιανούς, αλλά και σε όλον τον κόσμο ως σύμβολο ειρηνικής συνύπαρξης και ένωσης των λαών. Οποιαδήποτε αλλαγή μόνον θα βλάψει, ενώ θα αναβιώσει μίση του παρελθόντος. 

*Η Εύη Κοκκίνου – Κελλάρη είναι Δικηγόρος 

Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια 

Υπεύθυνη Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (DPO) 

Δ/νση Γραφείου: Απ. Παύλου 40 – Κόρινθος 

Τηλ. 2741084568 & 6944964225