Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1692

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 5

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 
Καθηγητής Μουσικής

Και το αρνάκι μας το φάγαμε, έστω και εν μέσω καραντίνας, και ψιλοβρεθήκαμε με φίλους (μέχρι 10, όχι παραπάνω, γιατί παραφυλάει ο νταής της Τι-Βου, δίπλα στον χαμηλοβλέποντα ιεροψάλτη) και γενικώς, θα μπορούσε να πει κανείς, είμαστε ήρωες, που δεν «μασάμε» από καραντίνες και τέτοια. Ήρωες, ε; 

Τι ωραία λέξη! Και πού να δείτε και την ετυμολογία της. Γράφει ο Πλάτων στον «Κρατύλο» του (398 c,d): «Ο δε ήρως τι αν είη;.. το όνομα δηλοί την εκ του έρωτος γένεσιν… ουκ οίσθα ότι ημίθεοι οι ήρωες; Πάντες δήπου γεγόνασιν ερασθέντος ή θεού θνητής ή θνητού θεάς..» [Ο ήρωας τι θα μπορούσε να είναι; …το όνομα σημαίνει την γένεση απ’ τον έρωτα… δεν γνωρίζεις ότι οι ήρωες είναι ημίθεοι; Όλοι προφανώς έχουν γεννηθεί από τον έρωτα ή θεού με θνητή ή θνητού με θεά]. 

Η λέξη ήρως είναι ΜΟΝΑΔΙΚΗ σε όλες τις δυτικές γλώσσες και είναι ελληνική. Δεν υπάρχει αντίστοιχη δική τους. Όλοι την γράφουν και την εννοούν ελληνικά. Ακόμα και ο γερμανικός Herr (=κύριος) είναι ο ελληνικός ήρωας. Οι ρώσοι τον προφέρουν γκερό και οι ...Ιάπωνες χιρόσι! 
Ο καθηγητής Νορς Γιόζεφσον (Nors Josephson), στο βιβλίο του «Greek Linguistic Elements in The Polynesian LanguagesHellenicum Pacificum», μεταξύ των άλλων παραθέτει ένα συγκριτικό κατάλογο με το πώς ανευρίσκεται η λέξη ήρως σε διαλέκτους της Πολυνησίας: 

Maori – whiro (ο θεός των ταξιδιών) 
Hawai – hilo (όνομα θαλασσοπόρου) 
Tuamotus – hiro (ο θεός της μόρφωσης!!) 
Rarotonga – iro (ο διάσημος πρόγονος!!) 
Tahiti – hiro (ο θεός των κλεπτών) 
Mangaia – iro (ο προστάτης των κλεπτών, κάτι ανάλογο με τον θεό Ερμή). 

Ήρωες, λοιπόν, είμαστε όλοι όσοι τα καταφέρνουμε και επιβιώνουμε σ’ αυτόν τον δημοκρατικό φασισμό, για το …καλό μας όμως!! 

Κι επειδή χρωστάω μια ετυμολογία προς το ζεύγος Κελλάρη, που ξέχασα στο προηγούμενο σημείωμά μου, να τους πω από πού βγαίνει το …επώνυμό τους. Πρόκειται για αντιδάνειο προερχόμενο από το ρήμα κοιλώ, που θα πει κατασκευάζω κάτι να είναι κοίλο. Η ρίζα έδωσε την έννοια του …κυττάρου (στρογγυλούλι) στις άλλες γλώσσες κι έτσι έχουμε cellule στα γαλλικά, cella και cellula στα ιταλικά, celda στα ισπανικά, cellule και cellar στα αγγλικά και Zelle και Keller στα γερμανικά. Οι Λατίνοι το ανακάλυψαν …μετά. Η ίδια ρίζα έδωσε επίσης το αντιδάνειο κελλί. Υποθέτω λόγω της κατασκευής τόσο των κελλιών όσο και των κελλαριών να έχουν στρογγυλό σχήμα ή στρογγυλή, κυρτοειδή οροφή. 

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας