Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1964)
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*
Στο σημερινό φύλλο θα προσπαθήσω μέσω της σοφής Ελληνικής Γλώσσας και της φοβερής διαδικασίας δημιουργίας των λέξεων, της Ετυμολογίας, να καταδείξω τι τελικώς σημαίνει Ηγέτης-Κυβερνήτης, στην πραγματική του διάσταση, διότι την σήμερον ημέραν «έχει χαθεί η μπάλα», έχουν ευτελιστεί τόσο οι αξίες, ώστε τενεκέδες ξεγάνωτοι, ανίκανοι, ατάλαντοι, πρόθυμοι, επικίνδυνοι, αδίστακτοι πολιτικάντηδες να παριστάνουν τους μεγάλους και τους τρανούς, να αισθανόμαστε την αρχαιοελληνική Ύβρη να πλανιέται πάνω απ’ τα κεφάλια μας και να περιμένουμε εναγωνίως την νομοτέλεια της Νεμέσεως να συμβεί.
Η αρχή τής σχετικής ονοματοθεσίας βρίσκεται στο θεϊκότερο από τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, το Ν. Το γράμμα τής Ν-οήσεως, το οποίο, όπως τονίζει ο Πλάτων στον Κρατύλο, «ὠνόμασε ἅπαντα τὰ ἐΝ-τὸς (ἐντός)». «Νοῦν ἐνεῖναι» (Αριστοτέλης, Μετά τα Φυσικά, 984 β, 15). Προφέροντάς το, το αισθάνεσαι να σου δονεί τον εγκέφαλο.
Και γεννήθηκε ο Νό-ος -Νους, ο οποίος πλέει ως πνεύμα παντού στον αέρα.
«Νούς, ἀπὸ τὸ νέῳ, τὸ πορεύομαι. Οὐδὲν γὰρ ταχύτερον τοῦ νοός» (Ετυμ. το Μέγα).
Να γιατί οι εθνικοί κοπρίτες λύσσαξαν να καταργήσουν από την Ελληνική Γλώσσα, ως περιττό, το γράμμα Ν, σε μεταμεσονύκτιες συνεδριάσεις.
Το Ρήμα Νέω, όπως έχουμε ήδη δει, σημαίνει πλέω. Κυριολεκτικώς, δια Νοήσεως έω (=πορεύομαι). Από αυτό το νέω προήλθε ο ναύτης (και ο κοσμοναύτης), η ναυς, το κατ' εξοχήν ελληνικό πλοίο (ΝΑVIS το είπαν οι δυτικοί, ΝΑVY, ΝΑVIRE ... ). «Νῆες ὠκεῖαι (=ταχείαι) ὡσεὶ νόημα» (Οδύσσεια, η 36).
«εὐρέα νῶτα θαλάσσης» (Ιλ. Β, 159) … «νῶτα αἰθέρος» (Θεσμοφοριάζουσαι, 1067).
Νήχω σημαίνει κολυμπώ. Νήκτης είναι ο κολυμβητής. Αερονηχής είναι αυτός που πλέει και πλοηγεί στον αέρα. Κατά τον Ησύχιο δε, «νανεῖ» σημαίνει ίπταται, δηλ. «πλέει στους αιθέρες».
Κατά την κατασκευή πλοίων και σκαφών παρίσταται, καθοδηγώντας, η θεά Αθηνά, η Σοφία και ο Νους. Η Αθηνά δίδαξε τον Δαναό πώς να κατασκευάσει την πρώτη πεντηκόντορο, τα κουπιά τής οποίας κράτησαν οι πενήντα Δαναΐδες. Η Αθηνά επέβλεψε επίσης την κατασκευή τής Αργούς (για την Αργοναυτική εκστρατεία), τοποθετώντας μάλιστα στο σκάφος τεμάχιο ξύλου, το οποίο είχε την ικανότητα να μιλάει, να προλέγει, να συνεννοείται («φωνῆεν ξύλον», «λάλος τρόπις»).
Ο Όμηρος μας πληροφορεί ότι η Αθηνά, προετοιμάζοντας το ταξίδι τού Τηλεμάχου στην
Πύλο, ζητάει πλοίο από τον νοήμονα γιο τού Φρονίου («ᾔτει νῆα θοήν», Οδ. β 386).
Στην Ιλιάδα (Ο, 410) γράφει ότι το ξύλο το καραβίσιο ισιώνει με την νουθεσία τής
Αθηνάς: «δόρυ νήιον ἐξιθύνει ... εὖ εἰδῇ σοφίης ὑποθημοσύνῃσιν Ἀθήνης...».
Κατά την πλοήγηση, οι χειριστές «ἐπέχουν χεῖράς τε νόον τε» στα κουπιά και στο πηδάλιο, όπως διαβάζουμε στα Ορφικά Αργοναυτικά. Θέτουν τα χέρια και τον Νουν, για να κυβερνήσουν.
Η θεία και σοφή Ελληνική λέξη, κυβερνήτης, ετυμολογείται από την συνώνυμη λέξη με την κάρα, την κύβη + ερωή (=κίνηση, ορμή) + νέω (=πλέω). Η λέξη έχει την απόλυτη εφαρμογή στον κυρίαρχο του πλοίου ή του αεροπλάνου, τον κυβερνήτη. «κυβερνήτης ὁ τῶν ναυτῶν -καὶ ναυτίλων ἄρχων, ὁ ἐπὶ τοῖς οἴαξιν (=τιμόνια) ἐστώς». (Πολυδεύκης, Ονομαστικόν).
Κύβη, λοιπόν, η κεφαλή, η συλλαβή ερ σημαίνει ορμή, ερωή και έρως, ενώ η κατάληξ -νήτης
εκφράζει τον νου και την πλεύση.
Γράφει ο Κ. Παλαμάς στον Ύμνο της Αθηνάς: «Εσύ τον ΝΟΥ φανέρωσες του κόσμου ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ»
Το κυβερνώ οι Λατίνοι το μιμήθηκαν ως guberno, και εκείθεν όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες, με παρόμοιες λέξεις. Οι Γάλλοι gouberner, οι Ιταλοί governare, οι Ισπανοί governor, οι Άγγλοι govern, και οι Γερμανοί Gouverneur, με αντιδάνειο την γκουβερνάντα, αυτή που φροντίζει, επιμελείται τα του σπιτιού.
Αν, λοιπόν, επιχειρούσαμε να αναλύσουμε το τι εμπεριέχεται μέσα στην λέξη Κυβερνήτης, θα λέγαμε: Ο κυβερνήτης είναι η κεφαλή τής με ορμή και νόηση, πάσης «πλεύσεως», τόσο στην
θάλασσα όσο και στον αέρα.
Για τον λόγον αυτόν, πηδάλιο έχει το πλοίο, πηδάλιο και το αεροπλάνο.
«ἀεροπλάνος: ὁ ἐν τῷ ἀέρι πλανόμενος, ἀεροπόρος ὁ πορευόμενος διὰ τοῦ ἀέρος» (Πλάτωνος, Φίλων 2. 116) [Αεροπλάνος είναι ο πλανόμενος στον αέρα, ενώ αεροπόρος, αυτός που πορεύεται δια του αέρος».
Πλάνη είναι η περιπλάνηση στην θάλασσα αλλά και στον αέρα. Στην θάλασσα έχουμε πλάνητες που πλάζονται, περιπλανώνται, «πλαντάζουν», και στον ουρανό πλανήτες.
Το πηδάλιον ή πεδάλιον, στην ουσία είναι ο πους και η πέδη επί της αλίας (θαλάσσης) και περί από τον άλιον (ήλιον), ο οποίος δεσπόζει στον αιθέρα. «Ἥλιος ἐστὶ ἄναμμα νοερὸν θαλασσίων ὑδάτων» (Διονύσιος Θράξ, Γαληνός, Αέτιος κ.ά.).
Με άλλα λόγια, πηδ-άλιον είναι το στερέωμα του σκάφους αλλά και τού αεροσκάφους. Του πλοίου και του αεροπλάνου.
Η ελληνική του ρίζα είναι το επίθετο πηδός (=το πλατύ μέρος του κουπιού). Το πηδάλιο αρχικώς ήταν «πηδόν», πήδινον, δηλ. φήγινον, κατασκευασμένο από την ιερή φηγόν (=βελανιδιά) του Διός.
Στα λατινικά η ρίζα διατηρήθηκε ως pedoto ενώ στις άλλες γλώσσες έχουμε την συνήθη τροπή του –δ σε –λ (pedoto >peloto >piloto). Οι Γάλλοι τον είπαν pilote, οι Ιταλοί piloto, pilota, οι Ισπανοί piloto, οι Άγγλοι pilot, και οι Γερμανοί Pilot.
Στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχε η παροιμία «αγνότερος πηδαλίου».
Οι πρόγονοί μας δηλ. χρησιμοποίησαν σαν μέτρο σύγκρισης της αγνότητας, τόσο των
πράξεων όσο και των συναισθημάτων, το πηδάλιο, το οποίο βυθίζεται στην θάλασσα, στον
αιθέρα, και τελικώς στον παγκόσμιο κυβερνήτη, τον Νού. Γράφει ο αρχαίος σχολιογράφος: «ἁγνότερος πηδαλίου λέγεται ἐπὶ παντὸς ἁγνοῦ, καθ’ ὅσον ἐν τῇ θαλάσσῃ (προσθέτομεν καὶ ἐν τῷ ἀέρι) ἐστὶν ἀεὶ τὸ πηδάλιον…».
Πλήρωμα έχει το πλοίο, η ναυς, το σκάφος, πλήρωμα και το αεροσκάφος.
Άτρακτο διαθέτει το πλοίο, άτρακτο και το αεροπλάνο, το πλοίο τού αέρος. Η άτρακτος
ετυμολογείται εκ του επιτ. α + τρέπω (=στρέφω, διευθύνω), με τη συνήθη εναλλαγή τών
χειλικοϋπερωικών, τρέπω >τρέκω.
Όλα αυτά, που λέτε, τα έχουν σε …αφθονία οι Κυβερνήτες μας του σήμερα αλλά και του πάλαι ποτέ, από ιδρύσεως του Ελληνικού Κράτους. Κυρίως δε την αγνότητα! Σκέτοι (μωροί) Παρθένοι…!!! Μόνο για ψώνια βγαίνουν, πάνε στον Χασάπη και μετά πίνουν και κάνα Φραπέ. Αμέ..!!
Ο Χρήστος Βλαχογιάννης είναι Καθηγητής Μουσικής & Διευθυντής Χορωδιών. Παρατηρήσεις ή ερωτήσεις σας μπορείτε να στέλνετε στο vlaxojohnmes@gmail.com.
Αφήστε ένα σχόλιο