ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ (Φ. 1960)

 

Η επέτειος του ΟΧΙ

Αφιέρωμα 28η Οκτωβρίου 1940 – 28^η Οκτωβρίου 2025 

Η χρονική περίοδος που διανύουμε, ως Έθνος, με τον ακήρυκτο πόλεμο της Τουρκίας, την ανασφάλεια που δημιουργεί το παγκόσμιο γεω-πολιτικό γίγνεσθαι και το έντονο δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε τραγική μείωση των Ελλήνων, επιβάλλει να θυμηθούμε το Έπος του ΄40, να σηκώσουμε την Εθνική μας Σημαία ψηλά και με υπερηφάνεια, να ξαναπούμε ΟΧΙ σε όσους επιβουλεύονται την Ελευθερία, την Αξιοπρέπεια, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, να εορτάσουμε την Εθνική Επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου 1940. Να θυμηθούν οι παλαιοί και να μάθουν οι νεώτεροι τι συνέβη κατά την κήρυξη του πολέμου κατά της Πατρίδας μας και πώς δεν θα ξαναζήσουμε τέτοια Δεινά…

Ν Υ Ν Υ Π Ε Ρ Π Α Ν ΤΩ Ν Ο Α ΓΩ Ν ! . . .

Είναι αξημέρωτα της Δευ­τέρας της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν ένας επίμονος ήχος από σειρήνες μεταφέρει την εί­δηση του πολέμου, που είχε αρχίσει ουσιαστικά 2,5 μήνες πριν, στις 15 Αυγούστου, με τη βύθιση του ευδρόμου «΄Ελλη».

 

Σύμφωνα με άρθρο της ι­στορικού, Μαρίνας Πετρά­κη, στην «Καθημερινή», αυτό το χρονικό διάστημα δόθηκε στην ελληνική κυβέρνη­ση για να εντείνει τις προσπάθειες για ολοκλήρωση της στρατιω­τικής και πολιτικής προετοι­μασίας της χώρας, η οποία επί της ουσίας είχε ξεκινήσει τρία χρόνια πριν με την κατασκευ­ή της οχυρωματικής γραμ­μής στα βόρεια σύνορα (Γραμ­μής Μεταξά) για να αντιμετω­πισθεί ενδεχόμενη επίθεση α­πό την Βουλγαρία.

 

Η κατάληψη της Αλβανί­ας από τα ιταλικά στρατεύματα τον Απρίλιο 1939 επέβαλαν τον επανασχεδιασμό της αμυντικής πολιτικής. Μαζί με την στρατι­ωτική προετοιμασία της χώρας μπαίνει σε εφαρμογή το σχέδι­ο πολιτικής επιστράτευσης, βά­σει της οποίας ο πληθυσμός ό­λης της χώρας αδιακρίτως φύ­λου και άπαντες οι οργανισμοί όφειλαν να «συντρέχωσι και συνεισφέρουσι εις την Εθνικήν ΄Αμυναν υποκείμενοι εις πει­θαρχίαν πολέμου». Η απόφαση του Ιωάννη Μεταξά να απορρί­ψει το ιταλικό τελεσίγραφο έ­θεσε άμεσα σε λειτουργία την πολεμική μηχανή. Οι επιστρα­τευμένοι νέοι εισρέουν κατά χι­λιάδες στα έμπεδα να κατατα­γούν.

Όπως γράφει η κ. Πετράκη, «με ενθουσιασμό και πάθος, που συνδαύλιζαν οι σημαίες, τα πολεμικά εμβατήρια και η φω­νή του εκφωνητή στο ραδιόφω­νο, ντύνονται στο χακί και ξε­κινούν για το μέτωπο ωσάν να πηγαίνουν σε γιορτή. Και ήταν πράγματι γιορτή. Η πιο λαμπρή γιορτή της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Αν και είχαν στη δι­άθεσή τους πέντε ημέρες για να παρουσιαστούν, το ογδόντα τοις εκατό παρουσιάστηκε την πρώτη μέρα. Εκείνη πραγματι­κά η άψογα οργανωμένη «τα­χύρρυθμη επιστράτευση» απο­τέλεσε την πρώτη ιταλική απο­τυχία και την πρώτη μεγάλη ελ­ληνική νίκη».

 

 

28 Οκτωβρίου 1940. Με κά­θε μέσο οι πολίτες σπεύδουν στα κέντρα κατάταξης. Αναχώ­ρηση για το Μέτωπο. Διαδήλω­ση στο κέντρο της πρωτεύου­σας λίγες ώρες μετά την κήρυ­ξη του πολέμου. 

 

 

Το χρονικό του «ΟΧΙ»

Η Επέτειος του «ΟΧΙ» μνη­μονεύει την άρνηση της Ελ­λάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε από τον Ιτα­λό πρέσβη Εμανουέλε Γκρά­τσι στον Ιωάννη Μετα­ξά την 28η Οκτωβρίου του 1940. Συνέπεια της άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της Χώ­ρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλι­κού πολέμου του 1940. Η ημε­ρομηνία αυτή καθιερώθηκε να εορτάζεται στην Ελλάδα και την Κύπρο κάθε χρόνο ως επί­σημη εθνική εορτή και αργία.

Λίγο μετά τις 3 τα ξημερώμα­τα της 28 Οκτωβρίου του 1940 η τότε Ιταλική Κυβέρνηση α­πέστειλε στην Ελλάδα τελεσί­γραφο, δια του Ιταλού Πρέσβη στην Αθήνα, ο οποίος και το ε­πέδωσε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά, στην οικία, στην Κη­φισιά.

Απαιτούσε την ελεύθερη διέ­λευση του Ιταλικού στρατού α­πό την Ελληνοαλβανική μεθό­ριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατη­γικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδος (λιμένες, αεροδρόμι­α κλπ.), για ανάγκες ανεφοδι­ασμού και άλλων διευκολύνσε­ών του, στη μετέπειτα προώθη­σή του στην Αφρική. Μετά την ανάγνωση του κειμένου ο Με­ταξάς έστρεψε το βλέμμα του στον Ιταλό Πρέσβη και του α­πάντησε στα γαλλικά (επίση­μη διπλωματική γλώσσα) την ι­στορική φράση: «Alors, c’est la guerre» (Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο), εκδηλώ­νοντας έτσι την αρνητική θέση επί των ιταλικών αιτημάτων.

 

Ο ίδιος ο Γκράτσι στα α­πομνημονεύματά του, που εξέδωσε το 1945, περιγρά­φει τη σκηνή:

«Μόλις καθίσαμε, του είπα ότι η κυβέρνησή μου μού είχε αναθέσει να του κάνω μία ά­κρως επείγουσα ανακοίνωση και χωρίς άλλα λόγια του έδω­σα το κείμενο. Ο Μεταξάς άρχι­σε να το διαβάζει. Τα χέρια που κρατούσαν το χαρτί έτρεμαν ε­λαφρά, και μέσα από τα γυαλιά έβλεπα τα μάτια του να βουρ­κώνουν όπως συνήθιζε όταν ή­ταν συγκινημένος. Όταν τελεί­ωσε την ανάγνωση με κοίταξε κατά πρόσωπο και μου είπε με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή φωνή: «Alors, c’est la guerre!» (λοιπόν έχουμε πόλεμο).

Τού απάντησα ότι η ιταλι­κή κυβέρνηση ήλπιζε ότι η ελ­ληνική κυβέρνηση θα δεχόταν τα αιτήματά της και θα άφηνε να περάσουν ελεύθερα τα ιτα­λικά στρατεύματα τα οποία θα άρχιζαν τις μετακινήσεις τους στις 6 το πρωί. Ο Μεταξάς με ρώτησε τότε πως θα μπορούσα να σκεφτώ ότι ακόμα και αν εί­χε πρόθεση να ενδώσει θα του ήταν δυνατόν μέσα σε τρεις ώ­ρες να λάβει τις διαταγές του βασιλιά και να δώσει τις απα­ραίτητες οδηγίες για την ελεύ­θερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων».

— Εμμανουέλε Γκράτσι, Η αρχή του τέλους, Εστία. 1980, σελ. 285

 

Το πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής» 

 

 

Ο Μεταξάς εκείνη τη στιγ­μή είχε εκφράσει το ελληνι­κό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση της υποταγής, και αυ­τή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό Τύπο με την λέξη «Ο­ΧΙ».Σημειώνεται πως αυτούσι­α η λέξη «ΟΧΙ» παρουσιάσθη­κε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερί­δας Ελληνικό Μέλλον του Ν. Π. Ευστρατίου στις 30 Οκτω­βρίου του 1940. Ακολούθως υιοθετήθηκε ως σύνθημα, και από άλλες εφη­μερίδες, και για ακόλουθες πε­ριστάσεις, όπως το εξώφυλλο της εφημερίδας «Η Βραδυνή», στις 6 Απριλίου 1941 με αφορ­μή την Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα.

Στις 05.30 ξεκίνησε ο Ελ­ληνοϊταλικός Πόλεμος με την  εισβολή των ι­ταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο (το τε­λεσίγραφο όριζε ότι θα ξεκινούσε στις 6 π.μ.), οπότε η Ελλάδα αμυ­νόμενη εισήλθε στον πόλεμο.

Το λεγόμενο «Έπος του Σαράντα», το οποίο ακολού­θησε, και οι μεγάλες νίκες που ο ελληνικός στρατός κατήγα­γε εις βάρος των Ιταλών, καθι­ερώθηκε να γιορτάζονται κάθε χρόνο στις 28 Οκτωβρίου, την ημέρα της επίδοσης του ιταλι­κού τελεσιγράφου και της άρ­νησης του Ιωάννη Μεταξά να συναινέσει.

Η επέτειος του «ΟΧΙ» γιορ­τάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κε­ντρικό κτίριο και στον προαύ­λιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασμός στις 28 Ο­κτωβρίου 1941. Γίνονταν ομι­λίες από τους φοιτητές, ενώ μί­λησε για την επέτειο την πα­ραμονή και ο καθηγητής Κων­σταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει μάθημα την ημέρα της επετείου με αποτέ­λεσμα να απολυθεί από το Πα­νεπιστήμιο.

Στη δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έ­γινε στην Πλατεία Συντάγμα­τος με πρωτοβουλία των οργα­νώσεων ΕΠΟΝ και ΠΕΑΝ. Υ­πήρχε ανησυχία για το πώς θα αντιδράσουν οι ιταλικές δυνά­μεις κατοχής, οι οποίες όμως δεν παρενέβησαν. Εκδηλώσεις και διαδηλώσεις εκείνη την η­μέρα έγιναν και σε άλλες πό­λεις. Στον Πειραιά πραγματο­ποιήθηκαν ολιγοπληθείς συ­γκεντρώσεις, ανέβαινε κάποιος σε μια καρέκλα, έβγαζε ένα σύ­ντομο λόγο, και κατόπιν διαλύ­ονταν, για να αποφύγουν επέμ­βαση των καραμπινιέρων.

Δεν υπάρχουν πολλές πλη­ροφορίες για το τι έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1943. Σύμφωνα με τον Ηλία Βενέζη γιορτάστηκε η επέτειος στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, στην πλατεία Κοτζιά (ο Βενέζης ήταν τότε υπάλλη­λος της τράπεζας). Κατέφθα­σαν όμως οι Γερμανοί, που εί­χαν την ευθύνη της αστυνόμευ­σης πλέον, υποχρέωσαν όσους συμμετείχαν να σταθούν με τα χέρια ψηλά μέχρι το βράδυ, ε­νώ έστειλαν και είκοσι περίπου από αυτά τα άτομα σε στρατό­πεδα συγκέντρωσης. Κάποια δεν επέστρεψαν.

Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλα­ση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.

 

Γυναίκες της Πίνδου εργά­ζονται για τη συντήρηση δρό­μου. Ελληνες στρατιώτες ε­πιχειρούν εξ εφόδου κατάλη­ψη υψώματος. Οι προωθημέ­νοι της IV Μοίρας Ορειβατι­κού Πυροβολικού. (Αποστολέ­ας: Πέτρος Τσαπάρας)

 

 

Διάγγελμα του Ιωάννη Μεταξά προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)

Προς τον ελληνικόν λαόν,

Η στιγμή επέστη που θα α­γωνισθώμεν διά την ανεξαρτη­σίαν της Ελλάδος, την ακεραι­ότητα και την τιμήν της. Μο­λονότι επεδείξαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ί­σην, προς όλους, η Ιταλία μη α­ναγνωρίζουσα εις ημας το δι­καίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες μου εζήτησεν σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν, την πα­ράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευ­μάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ι­ταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνε­ται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.

Έλληνες,

τώρα θα αποδείξωμεν εάν είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτο­ρές μας. Όλον το Έθνος ας ε­γερθή σύσσωμον, αγωνισθή­τε διά την Πατρίδα, τας γυναί­κας, τα παιδιά σας, και τας ιε­ράς μας παραδόσεις.

Νυν υπέρ πάντων ο αγών

Ο Πρόεδρος της

Κυβερνήσεως

Ιωάννης Μεταξάς

 

Διάγγελμα του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)

Πρὸς τὸν ἑλληνικὸν λαόν,

Ὁ πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως ἀνήγγειλε πρὸ ὀλίγου ὑπὸ ποί­ους ὅρους ἠναγκάσθημεν νὰ κα­τέλθωμεν εἰς πόλεμον κατὰ τῆς Ἰταλίας, ἐπιβουλευθείσης τὴν ἀνεξαρτησίαν τῆς Ἑλλάδος.

Κατὰ τὴν μεγάλην αὐτὴν στιγμὴν εἶμαι βέβαιος, ὅτι κάθε Ἕλλην καὶ κάθε Ἑλληνὶς θὰ ἐπι­τελέσῃ τὸ καθῆκον μέχρι τέλους καὶ θὰ φανῇ ἀντάξιος τῆς ἐνδό­ξου ἡμῶν ἱστορίας.

Μὲ πίστιν εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὰ Πεπρωμένα τῆς φυλῆς, τὸ Ἔθνος σύσσωμον καὶ πειθαρ­χοῦν ὡς εἷς ἄνθρωπος θὰ ἀγω­νισθῇ ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν μέχρι τῆς τελικῆς νίκης.

Ἐν τοῖς ἀνακτόροις τῶν Ἀθηνῶν τῇ 28ῃ Ὀκτωβρίου 1940

Γεώργιος Β΄

Μήνυμα Αρχιεπισκόπου Αθηνών προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά

Η Α.Μ. ο Βασιλεύς και ο πρό­εδρος της εθνικής ημών κυβερ­νήσεως καλούν ημάς πάντας ί­να αποδυθώμεν εις Άγιον υπέρ Πίστεως και Πατρίδος αμυντι­κόν αγώνα. Η Εκκλησία ευλο­γεί τα όπλα τα ιερά και πέποι­θεν ότι τα τέκνα της Πατρίδος ευπειθή εις το κέλευσμα Αυ­τής και του Θεού θα σπεύσουν εν μιά ψυχή και καρδιά ν΄ α­γωνισθούν υπέρ βωμών και ε­στιών και της Ελευθερίας και τιμής και θα συνεχίσουν ούτω την απ΄ αιώνων πολλών αδιά­κοπον σειράν των τιμίων και ενδόξων αγώνων και θα προτι­μήσουν τον ωραίον θάνατον α­πό την άσχημον ζωήν της δου­λείας. Και μη φοβούμεθα α­πό των αποκτεινόντων το σώ­μα, την δε ψυχήν μη δυναμέ­νων αποκτείναι, ας φοβούμε­θα δε μάλλον τον δυνάμενον και ψυχή και σώμα απωλέσαι.Επιρρίψωμεν επί Κύριον την μέριμναν ημών και Αυτός θα είναι βοηθός και αντιλήπτωρ εν τη αμύνη κατά της αδίκου ε­πιθέσεως των εχθρών. Ούτοι εν άρμασι και ούτοι εν ίπποις, η­μείς δε εν ονόματι Κυρίου του Θεού και εν τη γενναιότητι και ανδρεία μεγαλυνθησόμεθα.

Η χάρις του Κυρίου ημών Ι­ησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός είη ματά πά­ντων ημών.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθη­νών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος.

Ημερήσια Διαταγή Αρχιστράτηγου

(28-10-1940)

Η Α.Μ. ο Βασιλεύς και η Ε­θνική Κυβέρνησις μου ενεπι­στεύθησαν την αρχηγίαν του Στρατού.

Αναλαμβάνων αυτήν, κα­λώ τους Αξιωματικούς και ο­πλίτας του Ελληνικού Στρατού εις την εκτέλεσιν του υψίστου προς την Πατρίδα καθήκοντος με την μεγαλυτέραν αυταπάρ­νησιν και σταθερότητα. Ουδείς πρέπει να υστερήσει.

Η υπόθεσις του αγώνος, τον οποίον μας επέβαλεν ο αχαλί­νωτος ιμπεριαλισμός μιας Με­γάλης Δυνάμεως, η οποία ου­δέν είχε ποτέ να φοβηθή από η­μάς, είναι η δικαιοτέρα υπόθε­σις, την οποίαν είναι δυνατόν να υπερασπισθή ένας Στρατός. Πρόκειται περί αγώνος υπάρ­ξεως. Θα πολεμήσωμεν με πεί­σμα, με αδάμαστον εγκαρτέρη­σιν, με αμείωτον μέχρι τελευ­ταίας πνοής ενεργητικότητα. Έχω ακράδαντον την πεποίθη­σιν ότι ο Ελληνικός Στρατός θα γράψη νέας λαμπράς σελίδας εις την ένδοξον ιστορίαν του Έθνους.

Μή αμφιβάλλετε ότι τελικώς θα επικρατήσωμεν με την βοή­θειαν και την ευλογίαν του Θε­ού και τας ευχάς του Έθνους.

Έλληνες Αξιωματικοί και ο­πλίται φανήτε ήρωες!

Αρχιστράτηγος

Αλέξανδρος Παπάγος

 

Τηλεγράφημα Τσώρτσιλ προς Ι. Μεταξά (28-10-40)

Προς Πρωθυπουργόν Ελλά­δος κ. Ι. Μεταξά

Λονδίνο 28 Οκτωβρίου 1940

Αι απειλαί και αι εκφοβιστι­καί προσπάθειαι της Ιταλίας α­πεδείχθησαν ανίσχυροι προ του ηρέμου θάρρους σας. Δι΄ ο και προσέφυγεν αύτη εις απρόκλη­τον επίθεσιν κατά της πατρί­δος σας, αναζητούσα εις αβασί­μους κατηγορίας την δικαίωσιν της επαισχύντου πράξεώς της. Ο τρόπος κατά τον οποίον ο ελ­ληνικός λαός, υπό την ανταξί­αν αυτού ηγεσίαν σας, αντιμε­τώπισε τους κινδύνους και τας προκλήσεις των τελευταίων μηνών, προκαλεί τον θαυμα­σμόν του Βρεττανικού λαού διά την Ελλάδα. Αι μεγάλαι αρεταί του ελληνικού λαού θα τον στη­ρίξουν και κατά την παρούσαν δοκιμασίαν.

Θα σας παράσχωμεν πάσαν δυνατήν συνδρομήν, θα πολε­μήσωμεν μαζί σας τον κοινόν εχθρόν και μαζί θα μοιρασθώ­μεν την νίκην μας.

Ουΐνστων Τσώρτσιλ