ΜΕ ΤΟ ΘΑΡΡΟΣ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ (Φ. 1944)

 

 

     Βαγγέλης Δ. Κόκκινος, ο νεότερος

 

Στο χείλος του πολέμου

Η άμεση αντιπαράθεση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ σηματοδοτεί ένα επικίνδυνο νέο κεφάλαιο στη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής. Για μεγάλο διάστημα διεξαγόταν ένας σκιώδης πόλεμος μέσω κυβερνοεπιθέσεων, proxies και μυστικών επιχειρήσεων, ωστόσο, έχει πλέον εξελιχθεί σε ανοιχτή στρατιωτική σύγκρουση. Οι ισραηλινές επιθέσεις κατά των ιρανικών πυρηνικών και στρατιωτικών υποδομών στα μέσα Ιουνίου προκάλεσαν αντίποινα από το Ιράν με βαλλιστικούς πυραύλους και drones. Αυτή η σύγκρουση δεν είναι πλέον θεωρητική. Είναι πραγματική, κλιμακώνεται και απειλεί να εμπλέξει περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις.

 

Οι επιπτώσεις είναι βαθιές. Πρώτα απ' όλα η απειλή της ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Με τις δύο χώρες να διαθέτουν προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες και σκληρές ιδεολογικές θέσεις, δεν υπάρχει περιθώριο για αποκλιμάκωση χωρίς εξωτερική διαμεσολάβηση. Η ηγεσία του Ιράν, υπό τεράστια εσωτερική πίεση, μπορεί να δει τη σύγκρουση ως μια ενοποιητική δύναμη, ενώ το Ισραήλ, που αντιμετωπίζει συνεχείς περιφερειακές απειλές, φαίνεται αποφασισμένο να διατηρήσει τη στρατιωτική του υπεροχή.

 

Δεύτερον, οι περιφερειακές διαχωριστικές γραμμές σκληραίνουν. Οι μοναρχίες του Κόλπου — Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Μπαχρέιν — υποστηρίζουν σιωπηλά τη στάση του Ισραήλ, είτε άμεσα είτε έμμεσα, θεωρώντας το Ιράν ως κοινή υπαρξιακή απειλή. Η Τουρκία, ισορροπώντας μεταξύ του ΝΑΤΟ και των περιφερειακών ισλαμικών δυνάμεων, διαδραματίζει έναν πιο αμφίβολο ρόλο, υπό το πρίσμα και των νέο-οθωμανικών της ονειρώξεων. Η Ρωσία, δεσμευμένη στην Ουκρανία, παραμένει ένας μακρινός παράγοντας, ενώ η Κίνα συνεχίζει να παρουσιάζεται ως ουδέτερος εταίρος που προωθεί τη σταθερότητα, αν και υπήρξαν αναφορές για παραδόσεις πυραυλικών συστημάτων στο Ιράν.

 

Τρίτον, το πυρηνικό ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Ιράν είναι πιο κοντά από ποτέ στην απόκτηση πυρηνικής ικανότητας. Με τη διπλωματία σε αδιέξοδο, το πυρηνικό του πρόγραμμα γίνεται τόσο διαπραγματευτικό χαρτί όσο και casus belli. Μια λανθασμένη εκτίμηση από οποιαδήποτε πλευρά – μια υπερβολική κίνηση από το Ιράν ή μια λανθασμένη εκτίμηση από το Ισραήλ – θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτή αντίδραση, όχι μόνο σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, αλλά και στις παγκόσμιες αγορές και συμμαχίες.

 

Για την Ευρώπη και την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι πραγματικές και άμεσες. Οι τιμές της ενέργειας ήδη ανταποκρίνονται στην αστάθεια γύρω από το Στενό του Ορμούζ, από όπου περνά σχεδόν το ένα τρίτο του πετρελαίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης παγκοσμίως. Οποιαδήποτε διαταραχή εκεί επηρεάζει την ελληνική ναυτιλία, τον ευρωπαϊκό εφοδιασμό με φυσικό αέριο και τις ευαίσθητες στον πληθωρισμό οικονομίες που εξακολουθούν να ανακάμπτουν από το μπαράζ πολυκρίσεων. Επιπλέον, μια νέα σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει ροές προσφύγων από το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και το Αφγανιστάν – περιοχές που ήδη βρίσκονται σε δύσκολη θέση.

 

Ο Ντόναλντ Τραμπ, και πάλι στο επίκεντρο της πολιτικής σκηνής, επανήλθε στη συζήτηση, αλλά περισσότερο ως ο απρόβλεπτος παράγοντας παρά ως ειρηνοποιός. Τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ φαίνεται να αξιοποιούν την πιθανή επιστροφή του για τους δικούς τους στρατηγικούς σκοπούς. Ωστόσο, το πραγματικό ζήτημα είναι ευρύτερο: η απουσία μιας συνεκτικής πολυμερούς αντίδρασης και η διάβρωση των διεθνών κανόνων.

 

Η σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ δεν είναι απλώς ένα διμερές ζήτημα. Είναι μια δοκιμασία για το αν η διεθνής κοινότητα μπορεί να περιορίσει έναν πόλεμο πριν αυτός καταστρέψει μια περιοχή που έχει ήδη πληγεί από δεκαετίες βίας. Για την Ελλάδα και τους ευρωπαίους εταίρους της δεν είναι μια μακρινή κρίση, αλλά μια κρίση που δυνητικά θα φτάσει οικονομικά, διπλωματικά και, ενδεχομένως στρατιωτικά, στις ακτές της.