ΜΕ ΤΟ ΘΑΡΡΟΣ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ (Φ. 1939)

 

 

     Βαγγέλης Δ. Κόκκινος, ο νεότερος *

 

H χαοτική επιστροφή της «Θεωρίας του Τρελού» στη διεθνή πολιτική

 

«Θέλω οι Βορειοβιετναμέζοι να πιστέψουν ότι έχω φτάσει στο σημείο να κάνω οτιδήποτε για να σταματήσω τον πόλεμο... Θα τους εντρυφήσουμε απλά την ιδέα ότι, “για όνομα του Θεού, ο Νίξον έχει εμμονή με τον κομμουνισμό. Δεν μπορούμε να τον συγκρατήσουμε όταν είναι οργισμένος". Και ο ίδιος ο Χο Τσι Μιν θα βρίσκεται σε δύο μέρες στο Παρίσι και θα ικετεύει για ειρήνη».

- Ρίτσαρντ Νίξον προς H.R. Haldeman, 1968

Με αυτά τα λόγια, η «Θεωρία του Τρελού» μπήκε στο γεωπολιτικό λεξικό. Η ιδέα του Νίξον ήταν απλή: εμφανιζόμενος ως ασταθής και ανισόρροπος, μπορούσε να αναγκάσει τους αντιπάλους να υποταχθούν από φόβο. Το 2025, η ιδέα αυτή μεταμορφώθηκε από ψυχροπολεμικό τέχνασμα σε ένα ευρύτερο, πιο ριψοκίνδυνο δόγμα που εφαρμόζεται από ηγέτες σε όλο το ιδεολογικό φάσμα.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας έχει υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση με τακτικές πυρηνικές απειλές και ασταθή διπλωματία στην Ουκρανία και την Αρκτική. Τα αποτελέσματα: βραχυπρόθεσμη αναστάτωση, μακροπρόθεσμη απομόνωση. Στον Ινδο-Ειρηνικό, οι ΗΠΑ συνεχίζουν τη διφορούμενη στάση τους για την Ταϊβάν, αυξάνοντας τους κινδύνους σε μια περιοχή που βρίσκεται ήδη σε αποσταθεροποίηση.

Αλλά ίσως η πιο απτή σύγχρονη αναβίωση της «Θεωρίας του Τρελού» ήρθε με τη χρήση δασμών από τον Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. «Είμαι ένας άνθρωπος των δασμών», δήλωνε το 2018. Οι ξαφνικοί, σαρωτικοί δασμοί του στην Κίνα -και οι απειλές του να επιβάλει περισσότερους σε συμμάχους όπως η ΕΕ και ο Καναδάς- διαμορφώθηκαν ως διαπραγματευτικά όπλα άσκησης πίεσης, με γνώμονα όχι την οικονομική λογική αλλά την αξία του σοκ. Ο Τραμπ στόχευε στο να αποπροσανατολίσει τους εμπορικούς εταίρους σε παραχωρήσεις, χρησιμοποιώντας το «απρόβλεπτο» ως μοχλό πίεσης. Αυτό κατά καιρούς λειτούργησε - ωστόσο οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού υπέφεραν, οι αγορές κινούνται σε τεντωμένο σχοινί και η γεωπολιτική εμπιστοσύνη διαβρώθηκε.

Οι συνέπειες θα είναι μακροπρόθεσμες. Οι εμπορικές ανακατατάξεις από τον δασμολογικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας έχουν δημιουργήσει μόνιμα ρήγματα. Το 2025, ο αμερικανικός προστατευτισμός βρίσκεται και πάλι σε άνοδο και η Κίνα αντιδρά με ελέγχους στις εξαγωγές σπάνιων γαιών. Η παγκόσμια οικονομία -που έχει ήδη επηρεαστεί σε βάθος από τον πληθωρισμό, τους πολέμους και τον κατακερματισμό- δεν μπορεί να αντέξει άλλο έναν κύκλο στρατηγικής αστάθειας.

Η Ελλάδα, ιδιαίτερα εκτεθειμένη στο παγκόσμιο εμπόριο και εξαρτώμενη από την εισαγόμενη ενέργεια, έχει πολλά να χάσει από αυτή την «τέχνη του χάους». Χρειαζόμαστε προβλεψιμότητα - όχι μόνο για να σταθεροποιήσουμε τις τιμές, αλλά και για να προσελκύσουμε επενδύσεις και να διατηρήσουμε τη στρατηγική μας σημασία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όπως προειδοποίησε ο Χένρι Κίσινγκερ, η πρόκληση στην πολιτική δεν έγκειται στον έλεγχο της κακοβουλίας αλλά στον περιορισμό του υπερβάλλοντος ζήλου. Στο σημερινό κατακερματισμένο γεωπολιτικό τοπίο, η ψευδαίσθηση ότι η «τρέλα» είναι μια βιώσιμη στρατηγική έχει γίνει μια επικίνδυνη αυταπάτη.

 

*Ο Ευάγγελος Δ. Κόκκινος, ο νεότερος, είναι δημοσιογράφος, γεωπολιτικός αναλυτής και φοιτητής Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών στο Αγγλικό Πανεπιστήμιο του Derby.