Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1882)

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Γνωστά και καθημερινά –88

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης*

Το ξαναλέω, αγαπητοί μου αναγνώστες, πως ζούμε τον ανάποδο κόσμο κι εμείς είμαστε αφιονισμένοι, απαθείς, ασυγκίνητοι (ή ευσυγκίνητοι για κάποια λεπτά της ώρας, μέχρι να αλλάξει η είδηση), βρεφοποιημένοι, χωρίς δυνατότητα κρίσης, για όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και ΜΟΝΟ για το καλό μας. Ναι, όλοι δουλεύουν για το καλό μας! Όλο αυτό το διεθνές και το εδώδιμο κοπριταριό που μας κυβερνάει, πασχίζει για το καλό μας και κόπτεται να μας πείσει κιόλας δια της συχνής επανάληψης (επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως γαρ)!! Τώρα, πώς γίνεται η ζωή μας να γίνεται χειρότερη μέρα με την μέρα, αυτό μένει να εξηγηθεί από τους ίδιους τύπους.

Αδήριτη ανάγκη να αντιδράσουμε σε ό,τι διεστραμμένο και ψυχανώμαλο μας ετοιμάζουν.

Ο αδήριτη είναι η επιτακτική, η επιβεβλημένη και ετυμολογείται εκ του στερητ. α + δήρις. Η δήρις όμως προέρχεται εκ του επιτατ. δα+έρις (=φιλονικία, μάλωμα, διένεξη, μάχη), με αε>η, και σημαίνει την συμπλοκή, την μάχη. Η έρις ετυμολογείται εκ του ρήματος αείρω (=νικώ, διεγείρω, παροξύνομαι), με ρίζα ερ-. Πρώτος και καλλίτερος φιγουράρει ο θεός του πολέμου, Άρης, να αποτελεί παράγωγο του εν λόγω ρήματος. Επιτ. α+ερ >αερ >αρε (ερ>ρε) >Άρης, με ε>η. Η αδήριτη, λοιπόν, ανάγκη είναι η ακαταμάχητη, αυτή που δεν θα ηττηθεί, αυτή που πάντα κερδίζει. Αυτή μας την διάθεση πρέπει κι εμείς να κάνουμε γνωστή σε όλους αυτούς, που παίζουν με την ζωή μας. Αδήριτη ανάγκη να σηκωθούμε και να τους πάρει και να τους σηκώσει. Λέμε τώρα…

Οι ευρωπαϊκές γλώσσες, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν θα μπορούσαν να έχουν μία λέξη για να εκφράσει τόσα πολλά όσα η ελληνική. Γι’ αυτό χρησιμοποιούν περίφραση και συνήθως λέξεις με την σημασία του τρομερού.

Κι αφού πλέξαμε με τα ψυχανώμαλα τομάρια, ας δούμε τι σημαίνει και μια άλλα λέξη, ο αδηφάγος, σημασία που τους χαρακτηρίζει σε απόλυτο βαθμό. Θα λέγαμε στην καθομιλουμένη, φαταούλες, αυτοί που τρώνε, που σαρώνουν τα πάντα. Αυτό ακριβώς σημαίνει και ο αδηφάγος, αυτός που τρώει άδην (=πάρα πολύ, μέχρι σκασμού). Άρα, άδην+φαγ- (εκ του αορ. έ-φαγ-ον, του ρήματος εσθίω=τρώγω). Εκείνο το άδην όμως έχει ετυμολογικό «ψωμί»! Πρόκειται για το ρήμα αδέω, που έχει προέλθει εκ του αρνητ. α+δέω, δεύω (=έχω ανάγκη, κάτι μου λείπει), άρα δεν μου λείπει κάτι, είμαι πλήρης. Αν στο αδέω προηγηθεί το αθροιστ. α, έχουμε α+αδέω, που επιτείνει τον κορεσμό.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απόδοσης της λέξης στις ευρωπαϊκές γλώσσες, με αυτές να έχουν δανειστεί προς τούτο την ελληνική βορά (=τροφή σαρκοβόρων) ή τον βορό (=λαίμαργος). Οι Λατίνοι είπαν την βορά vorax και το κατατρώγω voro. Οι Γάλλοι τον αδηφάγο vorace, οι Ιταλοί vorace, οι Ισπανοί voraz, οι Άγγλοι voracious κι οι Γερμανοί Frass (=βορά).

Όλα αυτά, λοιπόν, που μας συμβαίνουν, αγαπητοί μου, είναι ένα καλοστημένο ψέμμα από μέρους των ισχυρών, που διαθέτουν την δύναμη να επηρεάζουν το μυαλό μας με τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης και Εξόντωσής μας), μια φενάκη, μια μεγάλη απατεωνιά.

Η φενάκη είναι σύνθετη λέξη εκ του φαίνω (φάν-τασις) + άξ-ω (=μέλλων του άγω). Φαν-+άξ- >φαναξ >φέναξ (α>ε), ο απατεώνας, αυτός, δηλαδή, που φέρνει το φανταστικό, το ψεύτικο, το κάλπικο. Άρα, φέναξ, ο απατεώνας και φενάκη, η απατεωνιά. Φενάκη έλεγαν και την περούκα, που ακριβώς κρύβει την ταυτότητα, εξαπατά, παραπλανά. Οι αρχαίοι Έλληνες τους Φένακες τους θεωρούσαν δαίμονες, που τους επικαλούνταν όταν ήθελαν να ξεγελάσουν κάποιον. Λέτε η φενάκη να είναι ίδιον της φυλής μας; Πάρτε για παράδειγμα το πρόγραμμα όλων των κομμάτων, που αποτελεί κραυγαλέα φενάκη, αφού άλλα υπόσχονται πως θα κάνουν προεκλογικώς κι άλλα θέτουν σε εφαρμογή όταν εκλέγονται. Φένακες είναι οι πολιτικοί, που εσκεμμένα καλύπτουν την αλήθεια, κι εμείς εθελουσίως …φενακιζόμαστε, πιστεύουμε, δηλαδή, τα ψέμματά τους. Υπάρχει κι άλλο αντίστοιχο ρήμα για μας, με την ίδια κατάληξη, αλλά ας μην το κάνουμε θέμα και προσβληθούν τα «χρηστά ήθη» της κοινωνίας μας!

Μου ήρθε στο μυαλό τώρα η λέξη ρέκτης, ετυμολογούμενη εκ του έρδω (άρω+άγω), που θα πει εκτελώ έργα, πράττω, θυσιάζω. Από αντιμετάθεση του ερ>ρε και δ>ζ έχει προκύψει το ρήμα ρέζω, με την ίδια σημασία. Έρδω >ρέζω >ρέκτης, αυτός που κάνει συνέχεια πράγματα, αυτός που θυσιάζεται για να κάνει έργα, ο υπερδραστήριος. Θα μπορούσε κάποιος να αποδώσει στους πολιτικούς μας την έννοια του ρέκτη; Βεβαίως, το ψωμί τους, η θυσία για τον πολίτη που τους εξέλεξε, η ανιδιοτέλεια, ο αλτρουϊσμός!!