Header Ads

Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1815)

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Γνωστά και καθημερινά - 27

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής



Συνέχεια περί έρωτος.

«Του έρωτος τα μυστήρια αποκαλύπτονται μόνο δια της ορθής οδού», λέει η Διοτίμα στον Σωκράτη. Όταν γίνονταν αυτές οι συζητήσεις, περί το 440 π.Χ., ο Σωκράτης ήταν περίπου 30 ετών. Η «ορθή οδός», στην οποίαν αναφέρεται η Διοτίμα, είναι η οδός τής ψυχικής τελειώσεως και της εποπτείας. «Οφείλει λοιπόν, είπεν, όποιος ακολουθεί την ορθή προς το έργο τούτο οδόν, ν’ αρχίζη μεν από νέος να πλησιάζη τα ωραία σώματα. Και πρώτον μεν, εφ’ όσον ορθώς τον καθοδηγεί ο καθοδηγητής του, να ερωτεύεται ένα και μόνο σώμα, και εδώ να ζητή να γεννήση λόγους ωραίους…» («Συμπόσιον», 210α). Το «ωραίον σώμα», κατά την αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων δεν περιορίζετο στην εξωτερική εμφάνιση των αρμονικών γραμμών του. Συμπεριλάμβανε την ολοκληρωμένη προσωπικότητα του νέου και όχι απλώς την καλλίγραμμη παρουσία του. «Να αρχίζη από νέος να πλησιάζη τα καλά σώματα, εφ’ όσον ορθώς τον καθοδηγεί ο καθοδηγητής του», λέει η Διοτίμα και φυσικά υπαινίσσεται σαφώς μια καθοδηγητική αλυσίδα, που μεταβιβάζεται δια των γενεών, της οποίας ο ορίζοντας χάνεται στο βάθος τού Ορφικού Θείου, του Έρωτος/Φάνητος. Η ιδέα τού σωματικού κάλλους ήταν η ανάμνηση της ωραιότητας της ιδέας τού θείου κάλλους. «Το θείον εξ άλλου είναι ωραίο, σοφό, αγαθό και έχει κάθε άλλη ανάλογη ιδιότητα» («Φαίδρος», 246e). Ο εραστής/εταίρος/διδάσκαλος, στην θέα τού σωματικού κάλλους τού ερωμένου, εμπνέεται και κυοφορεί την ιδέα τής αρετής. Τίκτει δε λόγους σοφούς, που εξυψώνουν τον ερώμενο. Παραδείγματα αποτελούν οι σχέσεις του Σωκράτη με τον Πλάτωνα, με τον Αλκιβιάδη, με τον Χαρμίδη αλλά και του Πλάτωνος με τον Δίωνα κλπ. Στις φιλοσοφικές σχολές οι φιλόσοφοι προσελκύουν όχι μαθητές αλλά εταίρους, ερατούς, ερωμένους, που θα γίνουν συν τω χρόνω και οι ίδιοι δάσκαλοι/εραστές τής σοφίας, την οποία διδάχτηκαν από τους εραστές /δασκάλους τους μέσω των σοφών τους λόγων. «Μετά ταύτα θα μάθη να θεωρή το κάλλος τής ψυχής άξιον μεγαλυτέρας τιμής παρά το σωματικόν…» («Συμπόσιον», 210b). «Έτσι θα υποχρεωθή πάλι ν’ αντικρύση το κάλλος, που υπάρχει στις πράξεις και τους θεσμούς…» («Συμπόσιον», 210c). Οι πράξεις και οι νόμοι συναντώνται στο ορατό υπό της ψυχής κάλλος, που αντιλαμβάνεται ο εραστής/δάσκαλος ως ενότητα προόδου. Κι αυτό γιατί Νόμοι δεν είναι μόνο τα νομοθετήματα αλλά και οι ηθικές αρχές, οι οποίες συνθέτουν το σύνολο των θεσμών και των εθίμων (Θεσμοφόρια).

«Όταν λοιπόν χάρι στην ορθή εφαρμογή της
παιδεραστίας ανεβή από τα φαινόμενα εδώ κάτω, και αρχίση ν’ αντικρύζη εκείνο το κάλλος, προσεγγίζει σχεδόν, θα έλεγα, το τέρμα…» («Συμπόσιον», 211Β). Όποιος δια της σπουδής αυτής της ερωτικής τέχνης φθάσει στην θέαση της ωραιότητας της μεγάλης γνώσης σχεδόν αγγίζει το Απόλυτο Κάλλος. Το «ορθώς παιδεραστείν» της Διοτίμας περικλείει το ανυπέρβλητο κάλλος των ψυχικών δυνάμεων και των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων τού εταίρου/διδασκάλου, ο οποίος έθεσε ως σκοπό του βίου του την σταδιακή εμφύτευση της αρετής στις νέες ψυχές, στις ψυχές τών παίδων, ανεξαρτήτως βιολογικής ηλικίας. Αν ρίξουμε μια ματιά στον διάλογο «Λάχης» του Πλάτωνος (188C-189) θα διαπιστώσουμε περίτρανα ότι, προκειμένου περί μαθητών, η βιολογική ηλικία δεν παίζει κανένα απολύτως ρόλο. Έτσι, ο κατά πολύ μεγαλύτερος από τον Σωκράτη, στρατηγός Λάχης, ζητάει να γίνει μαθητής του και ο Σωκράτης, αν και κατά πολύ μικρότερος, τον δέχεται. Κι όπως επίσης αντιλαμβάνεστε, δεν είναι δυνατόν να ομιλούμε περί «ύποπτης» παιδεραστίας στην σχέση Σωκράτη και Λάχη. Η υψίστη, λοιπόν, ανταμοιβή, κατά την Διοτίμα, βρίσκεται στην υπόσχεση ενατένισης και εποπτείας τού Απολύτου Κάλλους. «Σ’ αυτό το στάδιο της ζωής, αγαπητέ Σωκράτη, είπε η ξένη από την Μαντινεία παρά οπουδήποτε αλλού αξίζει του ανθρώπου η ζωή, με την θέα τού απολύτου κάλλους…» («Συμπόσιον», 211d). Οι ιδιότητες του κάλους αυτού είναι αδύνατο να εκφραστούν με τον λόγο. Δεν υπάρχουν λέξεις να περιγράψουν παρόμοιες οπτικές παραστάσεις, διότι το αισθητό κάλλος είναι ατελές και φθαρτό, που υπόκειται στην προσωπική αισθητική αντίληψη και φυσικά δεν μπορεί να έχει καμμιά σχέση με το Απόλυτο Κάλλος, την αντικειμενική πραγματικότητα της Ελληνικής Κοσμοθέασης, του ανυπέρβλητου Θείου. Και πάλι παραπέμπουμε στην σοφή Διοτίμα: «Ή λησμονείς, πρόσθεσε, ότι εδώ και μόνον εδώ (ο εταίρος) θα έχη το χάρισμα, βλέποντας με ό,τι είναι ορατή την ωραιότητα, να γεννά όχι φαντάσματα αρετής, αφού δεν είναι φάντασμα αυτό που αγκαλιάζει, αλλά την αληθινή (αρετή), αφού την αλήθεια αγκαλιάζει; Και όταν γεννήση και αναθρέψη αρετή αληθινή, έχει την δυνατότητα να γίνη των θεών ο αγαπημένος και, όσο είναι θεμιτό σ’ ένα άνθρωπο, αθάνατος κι εκείνος» («Συμπόσιον», 212d).

Στο επόμενο και τελευταίο φύλλο αυτής της θεματολογίας θα γίνει αναφορά στην ομοφυλοφιλία, στην ασέλγεια επί μικρών παιδιών και στις τιμωρίες που στην αρχαία Ελλάδα επέσυραν τέτοιες πράξεις.



* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής και Διευθυντής Χορωδιών

Δεν υπάρχουν σχόλια