Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΗΘΙΚΗΣ /Φ.1800
Γράφει η Μπεχράκη Παυλίνα
<Αποτελεί κοινό τόπο της Αρχαίας Ελληνικής ηθικής, ότι η Αρετή ως σοφία, ως δικαιοσύνη, εγκράτεια, και το καλό όνομα, που αυτή εξασφαλίζει, είναι διαρκή αγαθά, τα οποία κατέχουν μόνο όσοι είναι άξιοι, σε αντίθεση με τον πλούτο, την ομορφιά, και τη δύναμη, τα οποία τα μοιράζονται όλοι, είναι κατά βάση κοινά.> {ΠΛΑΤΩΝ}
<Ό Χρηστός και αγαθός άνθρωπος, πρέπει να έχει στον νου του το παρελθόν, να ενεργεί στο παρόν, και να επιφυλάσσεται για το μέλλον.> {ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ}
<Να προτιμάς τα δύσκολα από τα εύκολα, για να σφυρηλατήσεις την αρετή σου ,γιατί η αρετή, είναι η τελειότητα της ανθρώπινης φύσης, και αποτελεί, τη δύναμη και την ασφάλεια.> {ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ}
<Τρείς είναι οι αρετές παιδί μου, που χρωστάς, να κρατάς πάντα με σεβασμό. Να τιμάς τους Θεούς, τους γονείς που σε ανάστησαν και τους νόμους.> {ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ}
ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ερώτημα φίλε Αναγνώστη, που εκφράζουμε συχνά όλοι μας βλέποντας τόσα γύρω μας καθημερινά σε ιδιωτικό και Δημόσιο επίπεδο, είναι: «Γιατί πρέπει να είμαι καλός, να είμαι με τον σταυρό στο χέρι που λέει και ο λαός, γιατί πρέπει να συμπεριφέρομαι, με τρόπο έντιμο,τίμιο, φιλάνθρωπο, νομοταγή, ενάρετο, και τελικά να στερούμαι όσα θα μπορούσα να έχω και εγώ, όπως ο δείνα γείτονας, φίλος, γνωστός συμπολίτης μου, και πάει λέγοντας, που είναι κοινό μυστικό, πως είναι ικανός για όλα, ανεύθυνος, αδιάφορος, αγενής, και όχι μόνο, και δεν λογαριάζει τον Θεό τον ίδιο προκειμένου να επιτύχει τον όποιο σκοπό του;» ΆΣ ΠΑΡΟΥΜΕ τα πράγματα από την αρχή, και να ακολουθήσουμε τρέχοντας, όσο μας επιτρέπει αυτός ο φιλόξενος χώρος της εφημερίδας μας, την Ιστορική διαδρομή της ηθικής σκέψης ως Έλληνες από τους Σωκρατικούς και τους Στωικούς, ως τους Νεοφιλόσοφους, κατά προτίμηση του Καντ και του Χέγκελ.
Ή ΚΛΑΣΙΚΗ ψυχή και σκέψη των Ελλήνων, που η Πνευματική τους Παράδοση κυριάρχησε ως τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη όπως γνωρίζουμε από τα διαβάσματά μας, έδινε σ’αυτή την ερώτηση μια συγκεκριμένη απάντηση. «Γιατί μόνο έτσι θα είσαι ευτυχισμένος» Με άλλα λόγια, ή Αρετή συμφέρει καθώς είναι η μόνη εγγύηση για μία αρμονική ζωή, μέσα στον κόσμο.
Ή αλήθεια είναι ότι μας προβληματίζει αυτή η σκέψη των Σοφών Προγόνων μας, με τόσα αντίθετα παραδείγματα που υπάρχουν, όπως η καταδίκη του Σωκράτη. Για τη δυστυχία δε των δίκαιων και ενάρετων και την επιτυχία των κακών πολλά- πάμπολλα- είναι τα παραδείγματα, πλούσιων, δυνατών, Τυράννων και πάει λέγοντας.
Ή ΙΣΤΟΡΊΑ της Αρχαίας Ελληνικής ηθικής, είναι η ίδια η ιστορία μιας τεράστιας προσπάθειας, πάνω στη γη του χρόνου, να διατηρηθεί η ιδέα του καλού, για το καλό της ανθρωπότητας. Ότι δηλαδή, η Ευτυχία είναι το βραβείο της Αρετής, και το κίνητρο γι’ αυτή. Ας προχωρήσουμε σιγά σιγά, ξετυλίγοντας στη συνέχεια τη διαδρομή της Δυτικής ηθικής. «Ευτυχία», για τον Αριστοτέλη, η γαλήνια, και ακλόνητη αναγνώριση του δίκαιου είναι «μωρία». Μας λέει δηλαδή, πως να θεωρεί κανείς την Ευτυχία, ανεξάρτητη από τις εξωτερικές συνθήκες δεν είναι η απόλυτη αλήθεια. «Δεν είσαι ευτυχής, όταν χάνεις ταυτόχρονα, όπως ο Πρίαμος της Τροίας, βασίλειο, γυναίκες, και παιδιά.» Ό Σπουδαίος Σοφός μας, καθιστά την Ευτυχία, πιο εύθραυστη, έτσι που είναι εκτεθειμένη στα χτυπήματα της Τύχης, και αρνείται κάθε υπόσχεση, για τη μετά θάνατον ευτυχία, των ενάρετων, δρόμο που ακολούθησε η Πλατωνική θεωρία, και ο Χριστιανισμός.
Η ΕΠΟΧΗ ακμής για τον στοχασμό περί Ευτυχίας, στους νεότερους χρόνους, ήταν ο 18ος αιώνας, δίνοντας της άλλη διάσταση και την επιδίωξη της Ελευθερίας και της Ισότητας. Έτσι γεννήθηκε η νέα ιδέα περί Ευτυχίας, νέα, γιατί αφορούσε τους πολλούς .όχι μόνο τους ενάρετους.
Κατά την φιλοσοφία των Αρχαίων Σοφών, αλλά και ολόκληρου του Λαού, αφορούσε την ζωή εδώ, σ αυτόν τον πραγματικό κόσμο και όχι στον Παράδεισο του Χριστιανισμού.
-ΜΕ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ Επανάσταση, ή ιδέα της Ευτυχίας αγγίζει τον απόγειό της, και αμέσως μετά, αρχίζει ο κατήφορος με τον Νίτσε και τον Φρόιντ, τον Καντ, τον Χέγκελ τον Μαρξ. Ή Αρχαία Αρετή, φαίνεται να έχει εξαντλήσει τον κύκλο της, έτσι που λίγο πολύ όλοι αυτοί πίστευαν «πως η Ευτυχία είναι μικρές στιγμές», «Ή περίοδος της Ευτυχίας, είναι λευκές σελίδες στην ιστορία του Κόσμου, και ότι εκείνο που μετράει στη ζωή των ανθρώπων, είναι η συμβολή στην Ιστορία και η συμμετοχή, στη προοδευτική αλλαγή.» Όσο για τη μεταφυσική προσδοκία πίστευαν, πως βασίζεται στην επιθυμία και μόνο των ανθρώπων, για έναν άλλο κόσμο, από τη μοναδική πραγματικότητα, τη σκληρή πραγματικότητα του υπαρκτού την οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, μόνο μέσα από τη χαρά και το κουράγιο. Ανάμεσά τους όπως βλέπουμε υπάρχουν κρυφές συγγένειες αλλά και διαφορές, που δεν είναι του παρόντος Αυτό που έχουν κοινό, είναι ότι μας προσγειώνουν σε μια πραγματικότητα, και μας προφυλάσσουν από υπερβατικές ψευδαισθήσεις, με ό,τι αυτό σημαίνει. Τα διδάγματά τους κάποιες φορές μπορεί να έχουν και τονωτικό αποτέλεσμα, να μας δίνουν κουράγιο, φθάνοντας στο συμπέρασμα, ότι η προσωρινότητα, και το φευγαλέο της υπαρκτής ζωής μας, διασώζεται, όχι από τα αγαθά που συσσωρεύουμε, κατά τη διάρκεια της μικρής μας αιωνιότητας, αλλά σε άλλα πιο Πνευματικά, και ιδανικά στοιχεία.
*Η Παυλίνα Μπεχράκη είναι Εικαστικός, Συγγραφέας Ποιήτρια από τη Κόρινθο.
Ή ΚΛΑΣΙΚΗ ψυχή και σκέψη των Ελλήνων, που η Πνευματική τους Παράδοση κυριάρχησε ως τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη όπως γνωρίζουμε από τα διαβάσματά μας, έδινε σ’αυτή την ερώτηση μια συγκεκριμένη απάντηση. «Γιατί μόνο έτσι θα είσαι ευτυχισμένος» Με άλλα λόγια, ή Αρετή συμφέρει καθώς είναι η μόνη εγγύηση για μία αρμονική ζωή, μέσα στον κόσμο.
Ή αλήθεια είναι ότι μας προβληματίζει αυτή η σκέψη των Σοφών Προγόνων μας, με τόσα αντίθετα παραδείγματα που υπάρχουν, όπως η καταδίκη του Σωκράτη. Για τη δυστυχία δε των δίκαιων και ενάρετων και την επιτυχία των κακών πολλά- πάμπολλα- είναι τα παραδείγματα, πλούσιων, δυνατών, Τυράννων και πάει λέγοντας.
Ή ΙΣΤΟΡΊΑ της Αρχαίας Ελληνικής ηθικής, είναι η ίδια η ιστορία μιας τεράστιας προσπάθειας, πάνω στη γη του χρόνου, να διατηρηθεί η ιδέα του καλού, για το καλό της ανθρωπότητας. Ότι δηλαδή, η Ευτυχία είναι το βραβείο της Αρετής, και το κίνητρο γι’ αυτή. Ας προχωρήσουμε σιγά σιγά, ξετυλίγοντας στη συνέχεια τη διαδρομή της Δυτικής ηθικής. «Ευτυχία», για τον Αριστοτέλη, η γαλήνια, και ακλόνητη αναγνώριση του δίκαιου είναι «μωρία». Μας λέει δηλαδή, πως να θεωρεί κανείς την Ευτυχία, ανεξάρτητη από τις εξωτερικές συνθήκες δεν είναι η απόλυτη αλήθεια. «Δεν είσαι ευτυχής, όταν χάνεις ταυτόχρονα, όπως ο Πρίαμος της Τροίας, βασίλειο, γυναίκες, και παιδιά.» Ό Σπουδαίος Σοφός μας, καθιστά την Ευτυχία, πιο εύθραυστη, έτσι που είναι εκτεθειμένη στα χτυπήματα της Τύχης, και αρνείται κάθε υπόσχεση, για τη μετά θάνατον ευτυχία, των ενάρετων, δρόμο που ακολούθησε η Πλατωνική θεωρία, και ο Χριστιανισμός.
Η ΕΠΟΧΗ ακμής για τον στοχασμό περί Ευτυχίας, στους νεότερους χρόνους, ήταν ο 18ος αιώνας, δίνοντας της άλλη διάσταση και την επιδίωξη της Ελευθερίας και της Ισότητας. Έτσι γεννήθηκε η νέα ιδέα περί Ευτυχίας, νέα, γιατί αφορούσε τους πολλούς .όχι μόνο τους ενάρετους.
Κατά την φιλοσοφία των Αρχαίων Σοφών, αλλά και ολόκληρου του Λαού, αφορούσε την ζωή εδώ, σ αυτόν τον πραγματικό κόσμο και όχι στον Παράδεισο του Χριστιανισμού.
-ΜΕ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ Επανάσταση, ή ιδέα της Ευτυχίας αγγίζει τον απόγειό της, και αμέσως μετά, αρχίζει ο κατήφορος με τον Νίτσε και τον Φρόιντ, τον Καντ, τον Χέγκελ τον Μαρξ. Ή Αρχαία Αρετή, φαίνεται να έχει εξαντλήσει τον κύκλο της, έτσι που λίγο πολύ όλοι αυτοί πίστευαν «πως η Ευτυχία είναι μικρές στιγμές», «Ή περίοδος της Ευτυχίας, είναι λευκές σελίδες στην ιστορία του Κόσμου, και ότι εκείνο που μετράει στη ζωή των ανθρώπων, είναι η συμβολή στην Ιστορία και η συμμετοχή, στη προοδευτική αλλαγή.» Όσο για τη μεταφυσική προσδοκία πίστευαν, πως βασίζεται στην επιθυμία και μόνο των ανθρώπων, για έναν άλλο κόσμο, από τη μοναδική πραγματικότητα, τη σκληρή πραγματικότητα του υπαρκτού την οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, μόνο μέσα από τη χαρά και το κουράγιο. Ανάμεσά τους όπως βλέπουμε υπάρχουν κρυφές συγγένειες αλλά και διαφορές, που δεν είναι του παρόντος Αυτό που έχουν κοινό, είναι ότι μας προσγειώνουν σε μια πραγματικότητα, και μας προφυλάσσουν από υπερβατικές ψευδαισθήσεις, με ό,τι αυτό σημαίνει. Τα διδάγματά τους κάποιες φορές μπορεί να έχουν και τονωτικό αποτέλεσμα, να μας δίνουν κουράγιο, φθάνοντας στο συμπέρασμα, ότι η προσωρινότητα, και το φευγαλέο της υπαρκτής ζωής μας, διασώζεται, όχι από τα αγαθά που συσσωρεύουμε, κατά τη διάρκεια της μικρής μας αιωνιότητας, αλλά σε άλλα πιο Πνευματικά, και ιδανικά στοιχεία.
*Η Παυλίνα Μπεχράκη είναι Εικαστικός, Συγγραφέας Ποιήτρια από τη Κόρινθο.
Αφήστε ένα σχόλιο