ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΔΙΑ, ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ... φ.1761

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 

Δεν είναι παιδιά, είναι άνθρωποι ….
(Janusz Korczak)

Άρθρο του   Περικλή Καπνιστή*

Με πήρε απ’ το χέρι και βιαστικά με οδήγησε στην πίσω βεράντα του σπιτιού, ενώ πηγαίνοντας μου έλεγε: «Παππού έλα γρήγορα να δεις».

Ήταν η μικρή οκτάχρονη εγγονούλα μου, η Μαρία, που ανήσυχη και απορημένη καθώς το σούρουπο διαδεχόταν ένα ονειρικό Αυγουστιάτικο ηλιοβασίλεμα, είδε τα άνθη στις δυο κρεμαστές γλάστρες να χάνονται (χωρίς να πέσουν) και στη θέση τους να υπάρχουν πλέον κλειστά, πράσινα μπουμπούκια. Πράγματι τα εντυπωσιακά κίτρινα και πορτοκαλί πέταλα των δύο διαφορετικού χρώματος φυτών καλλωπιστικής γλιστρίδας που φιλοξενούσα σε γλάστρες, είχαν κλειστεί στο εσωτερικό των πράσινων σεπάλων για τον νυχτερινό ύπνο τους – όπως είπα στην εγγονή μου – και πως το πρωί θα τα ξαναβλέπαμε να μας χαρίζουν το όμορφο χαμόγελό τους, γι’ αυτό ας μην ανησυχεί. Ήξερε πως ποτέ δεν της έλεγα ψέματα, όμως ήταν ακόμα προβληματισμένη και ζητούσε περισσότερες εξηγήσεις.

Στο μεταξύ το περιστατικό έγινε αντιληπτό από την δεκάχρονη αδελφή της τη Βιβή, που παρακολουθώντας τη στιχομυθία και την πρόχειρη ερμηνεία που είχα δώσει, πλησίασε και μ’ εκείνο το αφοπλιστικό και συνάμα πονηρό της χαμόγελο, μου ψιθύρισε ευγενικά: « Παππού πες μας όλη την αλήθεια, ακόμα κι αν πάρει πολλή ώρα να το καταλάβουμε, σαν να μας λες ένα όμορφο παραμύθι». Εντάξει είπα και στο μυαλό μου ήρθαν τα λόγια του μεγάλου παιδαγωγού Janusz Korczak “Το παιδί είναι εύκολο να το καθησυχάσεις, να ξεγελάσεις την αθωότητά του, να το κρατάς στο σκοτάδι” όπως κάνουν πολλοί χάριν ευκολίας, γιατί- συμπληρώνει τη σκέψη του ο Korczak“μας κουράζει η περιέργειά του για τη ζωή και τα μυστήριά της.

Μας παιδεύουν οι ερωτήσεις και οι απορίες του, οι ανακαλύψεις και τα πειράματα με άτυχα πολλές φορές αποτελέσματα“.

Αγάπες μου τους είπα, πριν αρχίσω να σας εξηγώ θα ήθελα να σας ρωτήσω: «γιατί το βράδυ οι άνθρωποι και τα περισσότερα ζώα πάνε για ύπνο»; Με μια φωνή και οι δυό απάντησαν: « για να ξεκουραστούν φυσικά» . Ωραία λοιπόν πριν προχωρήσω θα ήθελα να ξεκαθαρίσουμε ότι ο νυχτερινός ύπνος δεν αποτελεί προνόμιο (παρένθεση για επεξήγηση της λέξης) μόνο του ανθρώπου και μεγάλης μερίδας των ζώων. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα φυτά που το βράδυ χαλαρώνουν από τους έντονους ρυθμούς της μέρας και που σε κάποια είναι περισσότερο φανερό και σ’ άλλα λιγότερο (ένα είδος ύπνου θα λέγαμε). Να γιατί είδατε τα όμορφα κίτρινα και πορτοκαλί ανθάκια στις γλάστρες να κλείνουν καθώς βραδιάζει. Όταν μεγαλώσετε θα μάθετε για τη φωτοσύνθεση, που σταματάει τη νύχτα, για μείωση των σακχάρων και επομένως της πίεσης μέσα στους χυμούς των φυτών, που τους επιτρέπει τη χαλάρωση και τη νυχτερινή ξεκούραση.

Όμως εκτός από τα φυτά που έχω στα γλαστράκια μου και κλείνουν τη νύχτα για να προστατέψουν τα αναπαραγωγικά τους όργανα, τα οποία χρειάζονται τις μέλισσες κι εκείνες πετούν μόνο την ημέρα, υπάρχουν κι άλλα φυτά όπως η μιμόζα η ντροπαλή ή αισχυντηλή, που ο κόσμος τη λέει μη μου άπτου δηλαδή μη με ακουμπάς, γιατί μόλις την αγγίξεις μαζεύει τα φύλλα της.

‘’Παππού πώς γίνεται αυτό;’’ Με ρώτησαν.

..Ακούστε λοιπόν. Επειδή είναι δύσκολο σε μένα να σας το εξηγήσω επιστημονικά στην ηλικία σας, θα σας ρωτήσω: Όταν παίζοντας με τη μαμά και τον μπαμπά ή και μεταξύ σας, γαργαλίσουν ένα ευαίσθητο για σας σημείο (μασχάλη, πατούσα κλπ.), τί κάνετε;

Κλείνουμε αμέσως (ενστικτωδώς) τη μασχάλη ή τραβάμε το πόδι μας μακριά, απάντησαν. Πολύ ωραία, αυτό αρκεί προς το παρόν για να κατανοήσετε το μηχανισμό αντίδρασης της μιμόζας γιατί κάπως έτσι αντιδρά κι εκείνη. Εντάξει; Με ένα στόμα και οι δύο είπαν « ναι παππού».

Τώρα ελάτε μαζί μου να κατεβούμε στον κήπο. Με ακολούθησαν και τις οδήγησα προς το νυχτολούλουδο, που σιγά-σιγά είχε αρχίσει να σκορπά το υπέροχο άρωμά του, λέγοντάς τους πως αυτό το φυτό ( mathiola magic) ή βασίλισσα του αρώματος, ξυπνά και ανοίγει τα λευκά άνθη του, μόλις ο ήλιος χαθεί κορυφώνοντας την μεθυστική μυρωδιά του αργότερα. Αλλά πρόσθεσα δεν είναι το μόνο. Υπάρχει μια άλλη παραλλαγή (mathiola bicornis) που λέγεται ‘’βιολετί νύχτα’’με ορατά ροζέ άνθη στο σκοτάδι, που στη Ρωσία καλλιεργείται σε κήπους και παρτέρια και λένε ότι το εξαιρετικό της άρωμα ευθυμίζει και χαροποιεί την ψυχή.

Θα μπορούσα ακόμη να σας πω για την πορτουλάκια ή μεταξάκι (portulaca grandiflora), συγγενικό της γλιστρίδας που σας προβλημάτισε, η οποία κλείνει τα άνθη της και με συννεφιασμένο καιρό και το βράδυ.

Υπάρχουν ακόμα οι ΄΄αγγελικές τρομπέτες’’, θάμνοι ή δένδρα που τα λευκά ή έντονα ροζ άνθη τους σε σχήμα χωνιού και δυνατό άρωμα, την ημέρα είναι ωχρά, ζαρωμένα και το βράδυ ανοίγουν και παίρνουν το παραπάνω σχήμα και τόσα άλλα που θα μπορούσα να σας πω αλλά είναι ήδη αργά.

Οι εγγονούλες μου εντυπωσιασμένες μ’ ευχαρίστησαν μ’ ένα φιλί η καθεμιά και την ικανοποίηση αποτυπωμένη στα πρόσωπά τους. Είχε λυθεί η αρχική απορία τους και όχι μόνο.

Σε λίγο είμαι σίγουρος πως θα έκαναν διαγωνισμό επίδειξης γνώσης στους γονείς τους.

«Γιατί απλούστατα το παιδί είναι σαν ένας ξένος που δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα, δεν ξέρει τους δρόμους, δεν ξέρει τους νόμους ούτε τα έθιμα ενός τόπου και παρακαλεί για οδηγίες και συμβουλές. Του χρειάζεται ένας ξεναγός, ο οποίος θ’ απαντά με ευγένεια στις ερωτήσεις του. Χρειάζεται σεβασμό στην άγνοιά του, όπως λέει ο Korczak.(Πωλονοεβραίος παιδίατρος, παιδαγωγός, συγγραφέας και κοινωνικός ακτιβιστής).

Γιατί εν τέλει, όπως στην αρχή του υπέροχου βιβλίου του ‘’Το δικαίωμα του παιδιού στον σεβασμό’’ σημειώνει, «δεν είναι παιδιά – είναι άνθρωποι», φράση που συμπυκνώνει και αποτυπώνει όλο το έργο του.

*Ο κ. Περικλής Καπνιστής είναι Εκπαιδευτικός από την Κόρινθο.