ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ φ.1686
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής
Γνωστά και καθημερινά - 10
Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ
Σήμερα, που λέτε, μου ήρθε στο μυαλό η ιδέα των Ιταλών, να τραγουδάνε απ’ τα μπαλκόνια, αντί να βγαίνουν και να κινδυνεύουν να κολλήσουν. Θυμήθηκα, επίσης, κάποιες πολύ όμορφες εποχές της πατρίδας μας, όταν οι ερωτευμένοι νέοι έπαιρναν μια κιθάρα και δυο φίλους και πήγαιναν να κάνουν καντάδα κάτω από το μπαλκόνι της αγαπημένης τους. Τι να σημαίνει, άραγε, η καντάδα κι από πού ετυμολογείται; Σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες υπάρχει η ίδια ρίζα: Chanter, cantare, cantar… Η ελληνική ρίζα είναι το ρήμα κανάσσω (=κάνω θόρυβο, βγάζω ήχο) και το ουσιαστικό η καναχή (=θόρυβος, αντήχηση) [Ιλιάδα, οδόντων καναχή (=ο θόρυβος που κάνουν τα δόντια), πλήκτρου καναχή ιμερόεσσα (=γλυκό χτύπημα κιθάρας)].
Μη σας πιάνει όμως ντελίριο! Θα επιβιώσουμε και τώρα. Τι είναι στ’ αλήθεια το ντελίριο; Σημαίνει το παραλήρημα, την ανόητη ομιλία, την ακατάσχετη φλυαρία. Η ελληνική ρίζα είναι ο λήρος, η ανόητη ομιλία και παραληρώ σημαίνει μωρά λαλώ. Οι ευρωπαϊκές γλώσσες το δανείστηκαν μέσω της λατινικής (deliro).
Να σας δώσω κι άλλες ιδέες για το πώς να περάσετε τις ώρες του εγκλεισμού σας δημιουργικώς. Παίξτε κάνα …μπαρμπούτι (=ζάρια), ας πούμε (όχι με λεφτά όμως, χρειάζονται τώρα). Και πού να δείτε από πού βγαίνει αυτή η (κακοποιημένη ελληνική) … τούρκικη λέξη! Από το αρχαιοελληνικό όργανο βάρβιτος, δημιούργημα του Λεσβίου αοιδού, Τέρπανδρου. Το παιχνίδι ονομάστηκε έτσι από τις επιδέξιες κινήσεις που απαιτούσε το παίξιμο του οργάνου και κατ’ επέκτασιν του χειριστού των ζαριών.
Δεν θέλετε τυχερά παιχνίδια; Φτιάξτε καμμιά …ακουαρέλλα (=ζωγραφική με νερομπογιές), να ανακαλύψετε αν έχετε ταλέντο στην ζωγραφική και να περνάει η ώρα δημιουργικώς. Στην Ευρώπη έφτασε μέσω του λατινικού aqua. Η ελληνική του ρίζα είναι η αχά-αχή (=θορυβώδης πτώση, το νερό όταν χέεται και ηχεί. Βλ. αχερόν κύμα). Αχελώος, Αχέρων, Αχαιοί (λαός της θάλασσας) είναι μερικά παράγωγα. Οι Άγγλοι και οι Γερμανοί (water, Wasser) εκφράστηκαν μέσω του ύδωρ>Fύδωρ και της φρυγικής του εκφοράς: «Βέδυ τους Φρύγας το ύδωρ φησί καλείν…» (Ορφικοί Ύμνοι).
Γενικό συμπέρασμα: Κάντε delete σε ό,τι αρνητικό μπορεί να σας χαλάσει την διάθεση και πράξτε θετικά. Διαγράψτε το, δηλαδή, καταστρέψτε το. Η λέξη χρησιμοποιείται στην τεχνολογία εκ της αγγλικής. Έλα όμως που η ρίζα και αυτής της λέξεως είναι ελληνική και συγκεκριμένα το ρήμα δηλέομαι (=καταστρέφω, εξαλείφω, βλάπτω), με παράγωγο την λέξη δηλητήριο. Delete, λοιπόν, μόνο στα αρνητικά…
* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδία
Αφήστε ένα σχόλιο