ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ φ.1685

 «Ετυμολογικές προσεγγίσεις» 

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής

 Γνωστά και καθημερινά - 9 

 Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ 

Αχ, αγαπητοί μου αναγνώστες, σας γράφω σήμερα έπειτα από μια προσωπική μου περιπέτεια, που είχε να κάνει με την οπτική που αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις οι άνθρωποι, κυρίως όταν βρίσκονται σε καθεστώς πανικού. Φυσικά, αντιλαμβάνεστε πως μιλάω για την υστερία των ημερών, τον κορωνοϊό. ∆εν θα μπω σε λεπτομέρειες, γιατί ο σκοπός της στήλης είναι άλλος και δεν θέλω να καταχραστώ τον χώρο που με φιλοξενεί. Θα πω μόνο πως γίναμε κουλουβάχατα, με κάποιους συμπολίτες μου. 

Τι είπα, κουλουβάχατα; Να μια λέξη που την λέμε συχνά, όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι τα πράγματα ανακατεύτηκαν τόσο που δεν ξεχωρίζουν. Υπάρχει και ποια να ’ναι άραγε η ετυμολογία της λέξης; Εκ της προφοράς του και μόνο δηλώνει αραβική καταγωγή και μάλλον την χρησιμοποιούμε ως αντιδάνειο. Η ρίζα της όμως είναι ελληνική εκ του ούλος-όλος (κούλου, στην αραβική) και των επιρρημάτων Fάνω-κάτω. 

Αντίστοιχη λέξη με τα κουλουβάχατα είναι και η λέξη αχταρμάς, που κυριολεκτικώς σημαίνει την μεταφόρτωση αλλά κατέληξε να σημαίνει την ανακατωσούρα. Η λέξη δεν είναι τούρκικη αλλά κακοποιημένη ελληνική. Τα συνθετικά της είναι το άχθος (=βάρος), το αίρω (=σηκώνω) και ομού (=μαζί). ∆ηλαδή κατά λέξη σημαίνει το ταυτόχρονο σήκωμα επιμέρους βαρών, πράγμα που θα μπορούσε να φέρει μια σύγχυση στους μεταφορείς, όταν έχουν να διαχειριστούν πολλά πράγματα μαζί και μια ανακατωσούρα. 

Όλη αυτή όμως η ανακατωσούρα, αυτός ο αχταρμάς, αυτά τα κουλουβάχατα, που παρατηρούνται, φέρνουν γκρίνια στους εμπλεκομένους. Να μια ωραία λέξη, η γκρίνια, η οποία είναι αντιδάνειο μάλλον εκ της αγγλικής (grin= τρίζω τα δόντια). Η ρίζα της είναι προφανώς αλλά όχι εμφανώς ελληνική και μιλάμε για το γρυ, που ήταν ηχομιμητικός φθόγγος και σήμαινε την φωνή που εκβάλλει το γουρούνι. Ο Ησύχιος μας μεταφέρει πως γρυ έλεγαν επίσης την βρωμιά που πιάνουμε μέσα στα νύχια, το …πένθος, όπως το λέμε αστειευόμενοι. Ο φθόγγος αυτός έδωσε το επίσης ηχομιμητικό ρήμα γρύζω, που θα πει γογγύζω, μουρμουρίζω. Χαρακτηριστικός είναι ο μέγιστος Αριστοφάνης, όταν λέει ότι βασικός κανόνας είναι να μην ακούμε ένα μικρό παιδί, όταν γκρινιάζει: «Πρώτον μεν έδει παιδός φωνήν γρύξαντος μηδέν ακούσαι». Ας το έχουν υπό την ...εποψία τους οι νέοι γονείς. 

Όχι τόσο συχνά χρησιμοποιούμε την έκφραση αναντάμ-παπαντάμ, που σημαίνει ανέκαθεν, από πάντα. Η λέξη ηχεί τούρκικη αλλά είναι επίσης κακοποιημένες δύο ελληνικές λέξεις, η αννίς (=μάμμη) και πάπας (=πατήρ). Οι Τούρκοι λένε την μάμμη ana και τον πατέρα papa. Η έκφραση, σημαίνοντας το από πάντα, εννοεί από την ώρα που γεννιέται ένα παιδί και μεγαλώνει με τον πατέρα και την μητέρα του. «Μαντάμ, σας γουστάρω αναντάμ-παπαντάμ», που λέει κι ο Μουζουράκης. 

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας