Header Ads

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1711

 

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 23

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης Καθηγητής Μουσικής




Σαν να μη μας τα λένε καλά οι …σπουδαγμένοι τηλεαστέρες της ενημέρωσης, γι’ αυτόν τον μυστηριώδη όσο και αόρατο ιό. Αμα κάτσουμε και μετρήσουμε πόσα είχαν πει στην αρχή και πόσα καταλήγουμε να υφιστάμεθα τώρα, θα παρατηρήσουμε πολλές ανακολουθίες, πολλές παλινωδίες, όπως είχαμε σχολιάσει και στο προηγούμενο φύλλο μας. Τις παλινωδίες συνηθίζουμε να τις λέμε στις μέρες μας και φάλτσα, ιδιαιτέρως αν προέρχονται από … ψάλτες ή άλλους «καλλιτέχνες» της …επιπληκτικής ενημέρωσης.

Φάλτσο είναι περίπου η ελληνική προφορά του ιταλικού falso, που θα πει πλαστός. Η ρίζα του όμως είναι το ελληνικό ρήμα σφάλλω, ρήμα που έχει δημιουργηθεί με τα τεκταινόμενα της πάλης και στην κυριολεξία σημαίνει παρεμβάλω το πόδι μου στο πόδι του αντιπάλου και ταυτοχρόνως τον ωθώ, με σκοπό να τον ρίξω κάτω. Αλλες έννοιες, εκτός του ανατρέπω και του καταρρίπτω, είναι το βλάπτω και το απατώμαι. Υπάρχει βεβαίως και το ρήμα φηλόω, που θα πει εξαπατώ, που «γέννησε» το επίθετο φηλός (=απατηλός ή φολκός). Οι Λατίνοι το έκαναν fallo κι από κει οι Γάλλοι fallir (=που έχει και την έννοια του χρεωκοπώ), οι Ίταλοί fallire, οι Ίσπανοί fallir, οι Αγγλοι fail (και fall το πέφτω και η πτώση, απ’ ευθείας έννοια της αντίστοιχης ελληνικής) και οι Γερμανοί fallieren (=χρεωκοπώ). Ετσι όπως πάνε, δηλαδή, με τόσα φάλτσα, θα το φαλιρίσουν το «μαγαζί η Ελλάς» και μαζί του θα πέσουμε κι εμείς. Μη γένοιτο…

Δεν είναι φρέσκο αυτό που γράφω, αλλά θα έχετε παρατηρήσει πως η χώρα μας έχει καταστεί κέντρο διερχομένων μεταναστών, προσφύγων, τζιχαντιστών, κάθε φυλής και χρώματος όπου γης. Μπουκάρουν δε από κάθε πιθανή είσοδο στην χώρα μας, τη ευγενική συνεργεία και βοηθεία των διαφόρων «υπερευαισθήτων» και υπεραγνώστων ΜΚΟ. Το ρήμα μπουκάρω έχει παράγωγα την μπούκα και την μπουκιά. Ετσι δε όπως το ακούμε έχουμε την αίσθηση πως πρόκειται για συγκέντρωση πολλών σε ένα πέρασμα. Δεν απέχει πολύ η πραγματική του έννοια αλλά το ρήμα δεν είναι αυτό. Πρόκειται για το ρήμα βύω, που θα πει φουσκώνω, γεμίζω, αποφράσσω, μπουκώνω, όπως το λέμε εμείς σήμερα («το στόμα επιβύσας», με μπουκωμένο δηλαδή το στόμα, γράφει ο Αριστοφάνης στον «Πλούτο» του). Το ρήμα αυτό μας δίνει το παράγωγο βύκτης, που θα πει φουσκωμένος («άνεμοι βύκται»= φουσκωμένοι, θυελλώδεις άνεμοι). Από το βύκτης οι Λατίνοι είπαν το στόμα bucca, οι Γάλλοι bouche, οι Ίταλοί και οι Ίσπανοί bocca και boca αντιστοίχως, οι Αγγλοι και οι Γερμανοί mouth και Mund αντιστοίχως, εκ της ρίζας μασσώ.

Η πατρίδα μας περάνει δύσκολα κι εμείς να μην μπορούμε να απολαύσουμε το απέραντο γαλάζιο ή κυανό ή μπλε των θαλασσών μας, λόγω οικονομικής δυσπραγίας. Ας δούμε τις ετυμολογίες και των τριών λέξεων, που αντιπροσωπεύουν το χρώμα της θάλασσας. Γαλάζιο, εκ του πολυτίμου λίθου κάλλαϊς (κάλλος=ομορφιά+λας=η πέτρα), με χρώμα που κυμαίνεται μεταξύ κυανού και πρασίνου και τροπή του κ>γ. Ο λίθος αυτός παρήγαγε το ρήμα καλλαΐζω, που σημαίνει χρωματίζω με τα αντίστοιχα χρώματα. Το κυανό προέρχεται από την διαδικασία «βαψίματος», όπως λέγεται η εμβάπτιση του πυρακτωμένου χάλυβα σε νερό, που δημιουργεί χρώμα βαθύ κυανό έως μελανό. Πρόκειται για δύο συνθετικά το πυρ+άνω (ρήμα, που σημαίνει τελειώνω), δηλαδή ο εκ της πυρακτώσεως τελεσθείς. Πυρ + άνω> πύρανος> πύανος>κύανος (τροπή π>κ). Τέλος, το μπλε αποτελεί αντιδάνειο εκ της γαλλικής (bleu) και ετυμολογείται εκ του πελιός, πλεFός, που σημαίνει τον σταχτοκυανό. Οι Ίταλοί και οι Ίσπανοί το ονομάζουν azzuro και azul αντοιχτοίχως (εκ του βυζαντινού «λίθος λαζούριος»), οι Αγγλοι blue και οι Γερμανοί Blau.

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας

Δεν υπάρχουν σχόλια