Βαγγέλης Δ. Κόκκινος, ο νεότερος *

Μια ξεχασμένη συμπαντική κληρονομιά…

Η επιστήμη αναπτύχθηκε εκτενώς στην Αρχαία Ελλάδα, από τους πρώτους συστηματικούς χάρτες του ουρανού του Ιππάρχου, μέχρι τον Αρίσταρχο το Σάμιο που τόλμησε να προτείνει ένα ηλιοκεντρικό σύμπαν, και τις πρώιμες θεωρίες του Πτολεμαίου που κυριάρχησαν στη σκέψη για πάνω από μια χιλιετία, ο ελληνικός νους χαρτογράφησε τις πρώτες προσπάθειες της ανθρωπότητας να κατανοήσει τους ουρανούς. Από πολλές απόψεις, η ιστορία της διαστημικής επιστήμης ξεκινάει από αυτό το έδαφος. Ωστόσο, η Ελλάδα σήμερα δεν έχει ενεργή διαστημική υπηρεσία, δεν έχει μεγάλη υποδομή δορυφόρων και οχημάτων εκτόξευσης. Για μια χώρα που κάποτε μέτρησε την περιφέρεια της Γης με ένα ραβδί και μια σκιά, η θεσμική σιωπή στην υποστήριξη των φυσικών επιστημών είναι εκκωφαντική.

Το πρόβλημα δεν είναι η πνευματική ανεπάρκεια, καθώς Έλληνες φυσικοί και μηχανικοί είναι από τους καλύτερους στον κόσμο, απορροφημένοι στο CERN, στην ESA, στην ίδια τη NASA. Η ελληνική διασπορά έχει διεισδύσει στα εργαστήρια στη Βοστώνη, τη Γενεύη και το Λονδίνο. Ως εκ τούτου, το πρόβλημα είναι συστημικό. Η χώρα επενδύει ελάχιστα στην έρευνα και την ανάπτυξη: λιγότερο από 1,5% του ΑΕΠ. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, των οποίων οι ανησυχίες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου δημιούργησαν μια διαστημική δύναμη που έκανε άλματα στην εξερεύνηση του Κόσμου, ή με το μικροσκοπικό Λουξεμβούργο, το οποίο αναδύεται σταθερά ως κέντρο για επιχειρήσεις εξόρυξης στο διάστημα. Το διάστημα απαιτεί όχι μόνο φαντασία, αλλά και σταθερή πολιτική βούληση.

Είναι δελεαστικό να πούμε ότι η Ελλάδα έχει μεγαλύτερα προβλήματα να λύσει. Οικονομική κρίση, δημογραφική παρακμή, ευπάθεια στο κλίμα και όλα είναι αληθινά, όλα εξίσου επείγοντα. Ωστόσο, η εξερεύνηση του διαστήματος δεν ήταν ποτέ θέμα πολυτέλειας. Ήταν θέμα οράματος. Όταν ιδρύθηκε η NASA το 1958, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπιζαν επίσης φυλετικές διαιρέσεις, παράνοια του Ψυχρού Πολέμου και κοινωνικές αναταραχές. Ωστόσο, η χώρα κοίταξε προς τα πάνω, όχι μόνο για να ανταγωνιστεί τη Σοβιετική Ένωση, αλλά και για να ενώσει έναν διχασμένο λαό με την τόλμη της ανακάλυψης. Η Ελλάδα, έχουσα τη βαθύτερη κληρονομιά στη φιλοσοφία και την επιστήμη, θα μπορούσε να κάνει ένα παρόμοιο άλμα.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία ήδη καλύπτει αυτόν τον ρόλο, και η Ελλάδα είναι πράγματι μέλος της. Αλλά η ιδιότητα του μέλους δεν είναι το ίδιο με την ηγεσία. Χωρίς τη δική της ισχυρή υπηρεσία, δη έναν θεσμό που θα εμπνέει τους μαθητές, θα συντονίζει τα πανεπιστήμια και θα χτίζει βιομηχανική ικανότητα και βάση, η Ελλάδα παραμένει επιβάτης, όχι πιλότος. «Κόσμος» κάποτε σήμαινε τάξη στο σύμπαν. Σήμερα, η ίδια η Ελλάδα βρίσκεται σε αταξία όσον αφορά την διαστημική πολιτική, μεταξύ άλλων.

Τα αστέρια είναι αμερόληπτα απέναντι στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Λάμπουν ανεξάρτητα από το αν μια χώρα κοιτάζει προς τα πάνω ή όχι. Αλλά μια κοινωνία που δεν επενδύει στα δικά της όνειρα γίνεται μια κοινωνία που νοικιάζει το μέλλον της από άλλους. Η Ελλάδα έδωσε κάποτε στην ανθρωπότητα τα μαθηματικά εργαλεία για να κατακτήσει τους ουρανούς. Θα μπορούσε, με μέτριες αλλά σταθερές επενδύσεις, να ανακτήσει τη θέση της σε αυτή τη μεγάλη περιπέτεια. Η τραγωδία δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει διαστημική υπηρεσία, αλλά το ότι ως έθνος έχει ξεχάσει ότι ο νυχτερινός ουρανός είναι μέρος της κληρονομιάς της.

*O Ευάγγελος Δ. Κόκκινος, ο νεότερος, είναι δημοσιογράφος, γεωπολιτικός αναλυτής και τελειόφοιτος Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών επιστημών στο Αγγλικό πανεπιστήμιο του Derby.