Διπλωματική ανησυχία στην Αθήνα

Αλλαγή στάσης του Χάφταρ για την Άγκυρα – Η αναθέρμανση των σχέσεων, οι επισκέψεις των υιών Χάφταρ σε Ελλάδα και Τουρκία και η πιθανή νομιμοποίηση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου

Αλλάζουν άρδην οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο – Αδύναμη η περιφερειακή στρατηγική με συμμαχίες που καταρρέουν

Πηγές: Νίκος Μελέτης – protothema.gr, 11.06.2025, 07:22, Διονύσης Αντωνέλλος – geostratigika.gr, 10.06.2025, 23:05, iefimerida.gr

Σε μια εντυπωσιακή ανατροπή των προηγούμενων εχθροπραξιών, ο Λίβυος στρατιωτικός ηγέτης Χαλίφα Χάφταρ φαίνεται να αναπροσαρμόζει τη στάση του απέναντι στην Τουρκία, μια κίνηση που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει σημαντικά τη δυναμική στην Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας ανησυχία στην Αθήνα και την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, στη Λιβύη τον Ιούλιο. Ο Χάφταρ, που κάποτε ήταν σφοδρός αντίπαλος της τουρκικής επιρροής στη Λιβύη, φαίνεται να αναθερμαίνεται διπλωματικά προς την Άγκυρα — μια αλλαγή με γεωπολιτικές επιπτώσεις που επηρεάζουν την εξερεύνηση ενεργειακών πόρων, τις περιφερειακές συμμαχίες και ευρύτερα τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας.

Ο Χάφταρ, διοικητής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) με έδρα την ανατολική Λιβύη, είχε από καιρό τοποθετηθεί ως αντίπαλος των τουρκικών συμφερόντων. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, καταδίκασε την υποστήριξη της Άγκυρας προς την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) με έδρα την Τρίπολη, την οποία η Τουρκία στήριξε με στρατιωτική και υλικοτεχνική βοήθεια. Οι δυνάμεις του Χάφταρ δέχτηκαν τουρκικές επιθέσεις με drones και παραδόσεις όπλων που ανέτρεψαν αποφασιστικά την πορεία του πολέμου υπέρ της Τρίπολης. Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία και ο Χάφταρ έγιναν de facto εχθροί στο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της Λιβύης.

Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις υποδηλώνουν ότι ο βετεράνος πολέμαρχος αναθεωρεί τη διπλωματική του στρατηγική. Σύμφωνα με τα Geostratigika, ο Χάφταρ ενδέχεται να δώσει το πράσινο φως για τις τουρκικές γεωτρήσεις στη Μεσόγειο νότια της Κρήτης, μια περιοχή που αποτελεί μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Αυτή η εξέλιξη, εάν επιβεβαιωθεί, σηματοδοτεί μια ριζική απομάκρυνση από την προηγούμενη ευθυγράμμισή του με τα ελληνικά και αιγυπτιακά συμφέροντα, ιδίως όσον αφορά τις θαλάσσιες ζώνες που περιγράφονται στο παράνομο μνημόνιο κατανόησης του 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της GΝΑ.

Η αλλαγή στη στάση του Χάφταρ έρχεται εν μέσω μιας περίεργης σειράς συντονισμένων κινήσεων από τους γιους του. Στις αρχές Ιουνίου, ο Σαντάμ Χάφταρ, μια ισχυρή προσωπικότητα στην ανατολική Λιβύη που θεωρείται πιθανός διάδοχος του πατέρα του, πραγματοποίησε ιδιωτική επίσκεψη στην Άγκυρα. Η επίσκεψη δεν συνοδεύτηκε από δημόσιες δηλώσεις, αλλά είχε μεγάλο συμβολικό βάρος, καθώς υποδήλωνε συνομιλίες υψηλού επιπέδου που πιθανώς αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση των σχέσεων ή στη σύναψη νέων συμφωνιών.

Ταυτόχρονα, ένας άλλος γιος του Χάφταρ, ο Χαλίντ, έφτασε στην Αθήνα για ιδιωτική επίσκεψη. Ευλόγως προκύπτουν εικασίες ότι αυτές οι παράλληλες επισκέψεις δεν ήταν τυχαίες, αλλά μέρος μιας σκόπιμης διπλής διπλωματίας της οικογένειας Χάφταρ — η οποία στέλνει μηνύματα και στις δύο κατευθύνσεις, καθώς αξιολογεί τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες εξουσίας στην περιοχή.

Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, που σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το «Πρώτο Θέμα» αιφνιδιάστηκε, προσπαθεί τώρα να επανεκτιμήσει τη στρατηγική του απέναντι στην ανατολική Λιβύη. Για χρόνια, η Ελλάδα καλλιέργησε σχέσεις με τον Χάφταρ ως προπύργιο ενάντια στον τουρκικό επεκτατισμό, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή της παράνομης θαλάσσιας συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και GNA. Ο Χάφταρ έτυχε ακόμη και τιμητικής υποδοχής στην Αθήνα το 2020, πριν από τη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, σηματοδοτώντας την πρόθεση της Ελλάδας να τον τοποθετήσει ως αντίβαρο στις τουρκικές φιλοδοξίες.

Αυτό που κάνει την αλλαγή στάσης του Χάφταρ ιδιαίτερα σημαντική είναι η πιθανή νομιμοποίηση των τουρκικών γεωτρήσεων σε περιοχές δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης από τη λιβυκή πλευρά, ζώνες που η Ελλάδα θεωρεί μέρος της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) της. Σύμφωνα με τα Geostratigika, η Άγκυρα ενδέχεται να προετοιμάζεται να στείλει πλοία της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO) σε αυτά τα ύδατα, με τουλάχιστον σιωπηρή συγκατάθεση από το στρατόπεδο του Χάφταρ. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε «διπλωματικό δώρο» για την Τουρκία και θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις ευρύτερες διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Για την Ελλάδα, αυτό θα αποτελούσε σοβαρό στρατηγικό πλήγμα. Η Αθήνα έχει επενδύσει στην οικοδόμηση θαλάσσιων συμμαχιών — με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Κύπρο και τη Γαλλία — για να αντισταθμίσει την επιθετικότητα της Τουρκίας. Μια συμμαχία του Χάφταρ με την Άγκυρα θα μπορούσε να αποδυναμώσει την αποτελεσματικότητα αυτής της συμμαχίας και να αμφισβητήσει τις υποθέσεις της Ελλάδας σχετικά με την αξιοπιστία των εταίρων της στη Λιβύη, ειδικότερα στον απόηχο της διπλωματικής οπισθοδρόμησης μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου λόγω του ζητήματος της Μονής Σινά.

Η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει επίσης τη στρατηγική τύπου «οθωμανικό παζάρι» της Άγκυρας υπό τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει δείξει προθυμία να ομαλοποιήσει τις σχέσεις με πρώην αντιπάλους σε ολόκληρη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, των ΗΑΕ και τώρα ενδεχομένως της Λιβύης του Χάφταρ, στρατηγικών εταίρων της Αθήνας. Για την Τουρκία, η αποκατάσταση των σχέσεων με τον LNA προσφέρει δύο βασικά οφέλη: πρόσβαση σε νέες ενεργειακές ζώνες στη Μεσόγειο και επιρροή στη διαδικασία μεταπολεμικής ανασυγκρότησης στην ανατολική Λιβύη.

Η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με την πραγματικότητα ότι η στρατηγική της για τη Λιβύη βρίσκεται υπό αμφισβήτηση. Η Αθήνα βασιζόταν από καιρό στην αντίθεση του Χάφταρ προς την Τουρκία ως ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, όπως σημείωσε το «Πρώτο Θέμα», ο Χάφταρ δεν είναι ιδεολογικά αντίθετος προς την Άγκυρα, αλλά είναι ένας ρεαλιστής που επικεντρώνεται στην εδραίωση της εξουσίας και τη διεθνή νομιμότητα. Εάν η συνεργασία με την Τουρκία μπορεί να εξυπηρετήσει αυτούς τους στόχους, είναι πρόθυμος να επανεξετάσει τις παλιές εχθρότητες.

Ελληνικές διπλωματικές πηγές εκφράζουν την ανησυχία τους ότι η Αθήνα ενδέχεται να υπερεκτίμησε την επιρροή της στην ανατολική Λιβύη και δεν πρόβλεψε την ταχύτητα με την οποία θα μπορούσαν να αλλάξουν οι συμμαχίες. Ενώ η Ελλάδα διατηρεί ακόμη ισχυρούς δεσμούς με το Προεδρικό Συμβούλιο της Λιβύης και ορισμένες κοινοβουλευτικές παρατάξεις, η διάβρωση των σχέσεών της με τον Χάφταρ υπογραμμίζει την αστάθεια της διπλωματίας μετά τον πόλεμο.

Οι επισκέψεις των γιων του Χάφταρ στην Ελλάδα και την Τουρκία θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως στρατηγική αντιστάθμισης κινδύνου, που επιτρέπει στον LNA να αποσπάσει παραχωρήσεις και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, εάν οι φήμες για γεωτρήσεις επιβεβαιωθούν, η Ελλάδα δεν θα έχει περιθώρια αμφιβολίας: θα πρέπει να ανταποκριθεί με διπλωματική πίεση, νομικές ενέργειες μέσω διεθνών δικαστηρίων ή αυξημένη συνεργασία με τους εταίρους της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η προφανής στροφή του Χαλίφα Χάφταρ προς την Τουρκία αποτελεί διπλωματικό σεισμό για την Ελλάδα. Ο Χάφταρ, που κάποτε θεωρούνταν αξιόπιστος σύμμαχος στην ανάσχεση των θαλάσσιων φιλοδοξιών της Άγκυρας, φαίνεται τώρα έτοιμος να συνεργαστεί με τους πρώην αντιπάλους του. Σε μια περιοχή όπου οι ισορροπίες εξουσίας βρίσκονται σε συνεχή μεταβολή, αυτή η αλλαγή υπογραμμίζει τη σημασία της ευέλικτης διπλωματίας και τους κινδύνους της εξάρτησης από συναλλακτικές συμμαχίες σε ένα μεταπολεμικό τοπίο.

Η Αθήνα, που αιφνιδιάστηκε, αντιμετωπίζει τώρα το δύσκολο έργο της αναπροσαρμογής της περιφερειακής στρατηγικής της — όχι μόνο στη Λιβύη, αλλά και σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς εξαρτήσεις και «νερόβραστη» διπλωματία, αλλά με ισχύ και αποφασιστικότητα.