Η μαγεία της ετυμολογίας (Φ.1841)
«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης
Καθηγητής Μουσικής
Με την ευκαιρία της συμμετοχής μου σε ένα πολύ όμορφο αλλά και τεραστίως δύσκολο εγχείρημα της καλής μου φίλης, Εύης Κοκκίνου, τον σχεδιασμό, δηλαδή, και οργάνωση του 1ου Διεθνούς Νεανικού Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος, που έλαβε χώρα στην Κόρινθο το διάστημα 5-7 Μαΐου, απεκόμισα για άλλη μια φορά την βεβαιότητα πως η κοινωνία μόνο δια του πολιτισμού μπορεί να πάει μπροστά.
Η Κόρινθος, υπήρξε κατά την αρχαιότητα η Μητρόπολη πολλών σημαντικών αποικιών και απέκτησε αίγλη τεράστια.
Στο σήμερα, περίπου 200 παιδάκια παρήλασαν στο Φεστιβάλ, κατέθεσαν την ψυχή τους σε παραστάσεις αρχαίου δράματος, μιμήθηκαν «πράξεις σπουδαίες και τέλειες», διδάχτηκαν από τους δασκάλους τους τρόπο ζωής, ήθος. Πολλά απ’ αυτά ταξίδεψαν πολλά χιλιόμετρα για να βρεθούν στην Κόρινθο.
Έγινε μια κοσμογονία, που σίγουρα δεν «ταιριάζει» στην αφασιακή εποχή μας και πολύ καλά κάνει και δεν ταιριάζει.
Ο λαός βρίσκεται σε ύπνωση. Βλέπει αφιονισμένος τα τηλεσκουπίδια, που έχουν εισβάλει στα σπίτια μας και μας δηλητηριάζουν καθημερινώς και δεν αντιδρά. Διακυβεύεται η ίδια μας η ύπαρξη κι εμείς αγχωνόμαστε κι ασχολούμαστε με το ποιος από τα τηλεοπτικά «τίποτα» θα «επιβιώσει», με ποιον/α τα ’χει ο/η τάδε «επώνυμος/η», ποιος θα κερδίσει το γκουρμέ τηλεπαιχνίδι, την στιγμή που οι άνθρωποι ψάχνουν στα σκουπίδια να βρουν φαγητό.
Πολύ καλά, λοιπόν, έκανε η Δημοτική Αρχή Κορίνθου και επένδυσε στον πολιτισμό και μάλιστα στις μικρές ηλικίες, στο μέλλον και την ελπίδα του λαού με την υποστήριξη του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης. Μόνον έτσι μπορεί να ξυπνήσει κι ο αφιονισμένος λαός στο σύνολό του.
Όπου δεν υπάρχει, πόλις, πολιτισμός, πολίτες υπάρχει ο όχλος. Ο όχλος ετυμολογείται εκ του άχος, ήχος, αχή, αχά, (κ>χ, ακοή) + λαός, συγκεχυμένος θόρυβος, δηλαδή, πλήθους σε κίνηση, μια άτακτη μάζα. Εκ της ίδιας ρίζας όμως και ο όχος, το όχημα, και η μεταφορική σημασία του όχλου ως ανθρωπίνου πλήθους, που άγεται και φέρεται, που σήμερα έχει αποκτήσει πλέον κυριολεκτική σημασία.
Ας δούμε όμως κάποιες σημαντικές εννοιολογικές προσεγγίσεις της πόλης, της πολιτείας, της πολιτικής, του πολιτισμού, για να γνωρίζουμε ακριβώς τι λέμε και πώς χρησιμοποιούμε τις εν λόγω λέξεις.
«Πόλις οἴκησις πλήθους ἀνθρώπων κοινοῖς δόγμασιν χρωμένων· πλῆθος ἀνθρώπων ὑπὸ νόμον τὸν αὐτὸν ὄντων», υποστηρίζει ο μέγας Πλάτων, δηλαδή, η πόλη είναι ο χώρος όπου ζει πλήθος ανθρώπων που χρησιμοποιούν τα ίδια «πιστεύω» και βρίσκονται, υπόκεινται στον ίδιο νόμο.
Και πάλι Πλάτων: «Πολιτεία κοινωνία πλήθους ἀνθρώπων αὐτάρκης πρὸς εὐδαιμονίαν· κοινωνία πλήθους ἔννομος». Θα προσέξατε, φαντάζομαι, πως στοιχεία για να έχουμε πολιτεία είναι η ευδαίμων, η αυτάρκης και η έννομος κοινωνία, η κοινωνία δηλαδή που υπακούει σε νόμους.
Όλα αυτά όμως αποτελούν τα στοιχεία του πολιτεύματος και όλα καταλήγουν στην Πολιτική, η οποία κατά τον Πλάτωνα (Πολιτικός, 305ε) είναι «Τὴν δὲ πασῶν τε τούτων ἄρχουσαν καὶ τῶν νόμων καὶ συμπάντων τῶν κατὰ πόλιν ἐπιμελουμένην καὶ πάντα συνυφαίνουσαν ὀρθότατα …προσαγορεύοιμεν δικαιότατ᾽ ἄν, ὡς ἔοικε, πολιτικήν». Η Πολιτική, λοιπόν, είναι αυτή που επιμελείται και συναρμόζει με ορθότητα τα πάντα μέσα στην πόλη, και δικαιότατα ονομάστηκε Πολιτική.
Αλλά και στους Ορισμούς του ο Πλάτων διευκρινίζει: «Πολιτικὴ ἐπιστήμη καλῶν καὶ συμφερόντων· ἐπιστήμη ποιητικὴ δικαιοσύνης ἐν όλει». Η Πολιτική είναι η επιστήμη των καλών κι αυτών που συμφέρουν τον λαό αλλά και η επιστήμη που επιβάλλει συνολικώς την δικαιοσύνη στην πόλη.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, συνάγεται πως Πολιτισμός είναι τα Πολιτικά πράγματα. Για να υπάρχει όμως Πολιτισμός πρέπει να υπάρχει Πόλις. Πολιτεία είναι γενικώς το πολίτευμα, το να πολιτεύεσαι, κι όλα αυτά μαζί καταλήγουν στην Πολιτική, όπως περιεγράφη πιο πάνω.
Οι Έλληνες ήταν αυτοί που οικοδόμησαν την πολιτική σκέψη και δημιούργησαν έννοιες με παγκόσμια χρήση και αποδοχή.
Δημοκρατία (δήμος+κρατώ=εξουσιάζω). Συγκλονιστικός είναι ο Θουκυδίδης, σύντομος, σαφής και περιεκτικός στον ορισμό που δίνει: «καί ὄνομα μέν, διά τό μή ἐς ὀλίγους ἀλλ' ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται». Δόθηκε το όνομα Δημοκρατία επειδή διοικούν οι πολλοί κι όχι οι λίγοι.
Στην αρχαία αγορά [άγω (=οδηγώ) + είρω (=ομιλώ, συνδέω) έγινε αγείρω (= συναθροίζω, συγκεντρώνω)] οι άνθρωποι έπαψαν να είναι όχλος και έγιναν πολίτες.
Το πλήθος (=μεγάλος αριθμός ατόμων, ο καθένας όμως με δική του σκέψη και κρίση) ετυμολογείται εκ του πλέων, συγκριτικού τού πολύς («ὥς φάσαν ἡ πληθύς», έτσι αποφάσισε ο λαός).
Τώρα, το τι αποφασίζει κάθε φορά και με ποια κριτήρια ο λαός είναι ζητούμενο κι αν δεν θέλει να παραμείνει όχλος θα πρέπει να επενδύσει πρωτίστως στον πολιτισμό.
Αφήστε ένα σχόλιο