Header Ads

Η μαγεία της ετυμολογίας

Φ.1793

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»
Λέξεις της επικαιρότητας - 95

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 
Καθηγητής Μουσικής



Αγαπητοί μου αναγνώστες, φαίνεται πως δεν θα μπορέσουμε να ησυχάσουμε από την …σοφία των διεθνών «επιστημόνων», που έχουν αποδυθεί σ’ ένα τιτάνιο αγώνα να …σώσουν το ανθρώπινο είδος από την καταστροφή, που το ίδιο (το είδος) θα προκαλέσει με την απερισκεψία και την αδιαφορία του. Τι πράσινη ενέργεια μας ετοιμάζουν, τι πράσινα εμβόλια (για να ταιριάζουν με τους …πιθήκους), τι πράσινα αυτοκίνητα, τι πράσινα άλογα, τι (νέο)πράσινο ήλιο (του ΠαΣοΚ)!! Μέχρι και πράσινα σώβρακα θα μας βάλουν να φορέσουμε, για να αφοδεύουμε με βάση την …κλιματική αλλαγή!!

Όπως αντιλαμβάνεστε σήμερα έχω σκωπτική διάθεση, μήπως και σας κάνω να ευθυμήσετε λιγάκι, με τα τόσα που συμβαίνουν με καταιγιστικούς ρυθμούς γύρω μας.

Ας αρχίσουμε με τους επιστήμονες. Τι σημαίνει επιστήμων; Αυτός που γνωρίζει καλώς ένα κομμάτι της γνώσης. Το ρήμα είναι σύνθετο εκ της προθέσεως επί και το ρήμα ίσταμαι (=στέκομαι). Αν το μεταφέραμε επακριβώς την νεοελληνική, θα λέγαμε «στέκομαι επί, πάνω από» . Προσπαθήστε να φανταστείτε την παρακάτω σκηνή: Ένας δάσκαλος βρίσκεται σε μια αίθουσα με μαθητές και κάθεται σε μια καρέκλα στο ίδιο ύψος που κάθονται και οι μαθητές. Μπορεί να τους βλέπει όλους ανά πάσα στιγμή; Όχι, διότι κάποιους μπορεί να τους κρύβουν οι μπροστινοί τους. Όταν όμως ανεβεί πάνω στην έδρα, τότε μπορεί να τους βλέπει όλους, να έχει τον γενικό έλεγχο, να «γνωρίζει καλώς». Αντικαταστήστε τώρα τους μαθητές με ένα εξειδικευμένο αντικείμενο. Αυτός που ίσταται-στέκεται επί-από πάνω το γνωρίζει καλώς. Αυτός είναι ο επιστήμων.

Πολλές φορές όμως ο επιστήμων συγχέεται με τον τεχνίτη και η Επιστήμη με την Τέχνη . Η Τέχνη προέρχεται εκ του ηχομιμητικού ρήματος τεύχω (=κατασκευάζω, παράγω με τεχνική εργασία, επιφέρω, με θέμα τυκ- ), με ρίζα ταF-τακ και με μεταπτώσεις α>υ , α>ε ( τέκ-των ), ε>ι ( τίκ-τω ), ε>ο ( τόκ-ος ) κλπ. Ίδιας ρίζας είναι και το τέκνον . Άρα, τέκνη >τέχνη θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι το πνευματικό τέκνο του καλλιτέχνη-δημιουργού.

Η διαφορά Επιστήμης και Τέχνης είναι πως κατά την πρώτη γνωρίζεις επακριβώς το πώς να πορευτείς (έχοντας την συγκεκριμένη γνώση), ενώ η Τέχνη είναι διαρκώς εξελισσόμενη. Για παράδειγμα ο Ιπποκράτης χαρακτηρίζει την Ιατρική ως Τέχνη , επειδή το να γνωρίζεις πώς να θεραπεύσεις είναι κάτι πού συνεχώς εξελίσσεται, κάτι για το οποίο θα πρέπει συνεχώς να εφευρίσκεις νέους τρόπους για να το καλλιτερεύσεις.

Ακριβώς αυτό το νόημα έχει η απόδοση της λέξεως στις ξένες γλώσσες, art ή arte . Η ελληνική της ρίζα είναι το επίθετο άρτιος (=τέλειος), εκ του ρήματος άρω ή αραρίσκω (=συναρμόζω, παρασκευάζω, κοσμώ). Εκ της ίδιας ρίζας το αρτύω (=επινοώ) αλλά και η άρθρωσις . Οι Λατίνοι την είπαν ars-artis , υπό την έννοια πως η Τέχνη είναι άρτια, τέλεια, αλλά και όποιος ασχολείται με την Τέχνη επινοεί πράγματα ( αρτύει ).

Η Επιστήμη -Γνώση στην λατινική είναι scio (=γιγνώσκω, γνωρίζω καλώς), στην γαλλική science , στην ιταλική scienza , στην ισπανική ciencia και στην αγγλική science , όλα εκ του δωρικού ίσημι (=γιγνώσκω) ή κατ’ άλλους εκ του σχίζω (το σκότος, άρα φέρω την γνώση στο φως).

Όσο για το πράσινο χρώμα της …πράσινης ανάπτυξης και του ήλιου του …ΠαΣοΚ αυτό προέρχεται εκ του ρήματος πορσαίνω (=ετοιμάζω, τρέφω), προσαίνω ( ορ>ρο ), πρασαίνω ( ο>α ), πρασιά (= το τετράγωνο χώρισμα όπου φυτεύονται λαχανικά), πράσινο (= το χρώμα των λαχανικών).

Κι εκεί που έλεγα να το λήξω με τις λέξεις τις επικαιρότητας (κοντεύω 100 δημοσιεύσεις), να ’σου που ξεφυτρώνουν και οι …πίθηκοι και με προκαλούν να τους ετυμολογήσω κι αυτούς αλλά στο επόμενο φύλλο. Ως τότε να προσέχετε τους ακριβοπληρωμένους από τις φαρμακευτικές «επιστήμονες», που επανέκαμψαν δριμύτεροι να σπείρουν εκ νέου τον φόβο.

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας

Δεν υπάρχουν σχόλια