Ξενάγηση στη Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου - Κορίνθου Φ.1792
Γράφει ο Απόστολος Παπαφωτίου
Στο πλαίσιο ένταξης των μνημείων της Κορινθίας στη κοινωνία πραγματοποιήθηκε ξενάγηση-ενημέρωση από τον Απόστολο Παπαφωτίου στους μαθητές του 4ου Γυμνασίου Κορίνθου, στη Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου. Παρευρέθησαν 90 μαθητές με τους καθηγητές τους οι οποίοι βάσει προγραμματισμού μεταφέρουν την ομορφιά του τόπου και τη γνώση στους μαθητές μέσα από τακτικές επισκέψεις σε ιστορικούς χώρους.
Είχε προηγηθεί η σχετική έγκριση από την Εφορία Αρχαιοτήτων, η οποία πάντοτε στέκεται χορηγός και καλλιεργεί τέτοιες δράσεις.
Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη είναι, μέχρι σήμερα, η μεγαλύτερη στη Μεσογειακή Λεκάνη και αποτελεί το καλλίστευμα της Παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής. Οι διαστάσεις της συγκρίνονται με τις αυτές των μεγάλων βασιλικών της Ρώμης.
Πρόκειται για μία τρίκλιτη, δρομική, ελληνιστικού τύπου ξυλόστεγη βασιλική η οποία έφερε ανατολικά εξέχον πεντάκλιτο εγκάρσιο κλίτος και πέραν αυτού προεξέχουσα ημικυκλική αψίδα. Δυτικά έφερε πενταμερή νάρθηκα που εξείχε από το σώμα του ναού και δυτικότερα σε σειρά, δύο αίθρια, ένα προς τα μέσα, ημικυκλικό και άλλο προς τα έξω ορθογώνιο. Εκατέρωθεν του σώματος της βασιλικής παρά τον νάρθηκα ανά μία ενότητα προσκτισμάτων συμπλήρωνε το σχέδιο. Το σχέδιο ολοκληρωνόταν με δύο ακραία δωμάτια εκατέρωθεν του εγκαρσίου κλίτους στις προεκτάσεις της ανατολικής εξωτερικής πλευράς και με δύο γωνιαία δωμάτια δυτικά των ακραίων κλιτών του εγκαρσίου. Ο ανατολικός χώρος της βασιλικής έκλεινε με εξωτερικό περίβολο που οριζόταν βόρεια και νότια από τις προεκτάσεις των αντιστοίχων πλευρών των ακραίων δωματίων του εγκαρσίου κλίτους. Δύο τετράγωνα δωμάτια στη γωνία του νάρθηκα και του περιδρόμου του ημικυκλικού αιθρίου χρησίμευαν ως κλιμακοστάσια προς τα υπερώα που υπήρχαν πάνω στον νάρθηκα, στα πλάγια κλίτη και στα δύο πτερά εκατέρωθεν του Ιερού Βήματος.
Όσον αφορά τη στέγαση αυτή επιτυγχάνονταν από κεκλιμένες ξύλινες κεραμοσκεπείς στέγες. Το μεσαίο κλίτος καλυπτόταν από δίριχτη στέγη, τα πλάγια κλίτη, ο νάρθηκας και τα αίθρια από μονόριχτες. Αξιοσημείωτος είναι ο υπερυψωμένος πύργος πάνω από το Ιερό Βήμα του οποίου η κάλυψη γινόταν από μια τετράριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη. Στα βόρεια της βασιλικής, χωρίς να είναι οργανικά συνδεδεμένο με αυτή, βρισκόταν το βαπτιστήριο που είχε κτισθεί νωρίτερα.
Το επιβλητικό συγκρότημα της βασιλικής αποτελείται από τον κεντρικό ναό που είναι το κύριο οικοδόμημα, τα προσκτίσματα, το βαπτιστήριο, τον περίβολο, τους τάφους εκτός του σώματος της βασιλικής, τα φρέατα και τις δεξαμενές.
Στο νότιο εξωτερικό χώρο, προς την μεριά των αιθρίων, έχουν αποκαλυφθεί βαλανείο και ενότητα κατοικιών. Τα υπόλοιπα κτίρια εκτός του ναού δεν λειτουργούσαν αυτοτελώς αλλά εξυπηρετούσαν και συμπλήρωναν τη βασιλική.
Σ’ αυτό το δομικό συγκρότημα-σύμπλεγμα η βασιλική δεν αποτελούσε μόνο χώρο λατρείας αλλά ήταν συγχρόνως και κέντρο του δημοσίου βίου με όλες τις εκφάνσεις του, λειτουργικές, κοινωνικές, εμπορικές, θρησκευτικές.
Τα κοντινά λουτρά, το τεράστιο λιμάνι και οι εγκαταστάσεις του, τα καταστήματα, τα άφθονα νερά, έκαναν το χώρο πολύβουο με συνεχή και πυκνή κίνηση. Εδώ κατά μήκος της θάλασσας θα πρέπει να αναζητηθούν τα μεγάλα λουτρά για τα οποία αναφέρει ο Ampelius ότι «ένας άνθρωπος δεν μπορούσε να τα κυκλώσει». Ταξιδιώτες, προσκυνητές, έμποροι, ναυτεργάτες, ναυτικοί, κλήρος, ένα ετερόκλητο πλήθος συγκεντρωνόταν γύρω από τη βασιλική και μέσα σε αυτήν.
Οι λειτουργίες, οι λιτανείες, οι ιεροτελεστίες προσέλκυαν πιστούς, αδιάφορους και περίεργους.
Η εξυπηρέτηση της βασιλικής απαιτούσε μεγάλο αριθμό προσωπικού και κλήρου. Είναι λογικό να δεχθούμε ότι μεγάλο μέρος του προσωπικού θα διέμενε κοντά στη βασιλική σε προβλεπόμενα προς τούτο καταλύματα. Στη βασιλική πραγματοποιούνταν συνεχώς λειτουργίες, ο Όρθρος το πρωί, το Απόδειπνο νωρίς το σούρουπο και κατά τη διάρκεια της νύχτας αγρυπνίες, καθώς και πολλές λιτανείες στο εξωτερικό αυτής. Ήδη από το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα η ακολουθία των Ωρών είχε ενταχθεί στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Θα υπήρχαν κοντά στη βασιλική και εστιατόριο και ξενώνας για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών, όσων δεν ήθελαν να μετακινηθούν στην πόλη. Είναι χαρακτηριστικό το εδάφιο από τη «Διαθήκη του Κυρίου» που αναφέρει …habeat ecclesia in proximitate hospitium in quo protodiaconus recipit peregrines. Για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών χρησιμοποιούνταν και οι στοές του ορθογωνίου αιθρίου αλλά και άλλοι χώροι.
Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η Κόρινθος ήταν ενδιάμεσος σταθμός των προσκυνητών που μετέβαιναν στους Αγίους Τόπους.
Μία συνήθης διαδρομή ήταν από τη Ρώμη μέσω της Αππίας οδού στο Βρινδήσιο (Πρίντεζι), όπου από εκεί με πλοίο έρχονταν στο Λέχαιο και στην Κόρινθο. Στη συνέχεια περνούσαν τον Ισθμό, χρησιμοποιώντας τον Δίολκο ή ακολουθώντας το δρόμο από την πόλη μέσω της Κεγχρεατικής πύλης των κλασικών τειχών στο λιμάνι των Κεγχρεών, από όπου έπαιρναν το καράβι για ανατολικούς προορισμούς, την Έφεσσο, την Καισάρεια της Παλαιστίνης, την Αλεξάνδρεια κ.α.
Η πόλη ήταν μεγάλο χριστιανικό κέντρο. Οι επισκέψεις στα πολλά προσκυνήματα, μεταξύ αυτών και του Αγίου Λεωνίδη, ήταν συνηθισμένες και όνειρο του κάθε πιστού. Αυτήν την εποχή ο κόσμος ταξίδευε εύκολα εκπληρώνοντας ο κάθε πιστός το προσωπικό του τάμα που ήταν η προσκύνηση των λειψάνων των Αγίων μαρτύρων της πίστης σε πολλές πόλεις με τελική κατάληξη τους Αγίους Τόπους.
Η Εκκλησία της Κορίνθου ήταν Αποστολική έτσι η απόδοση σεβασμού και τιμής στο πρόσωπο του Αποστόλου Παύλου αλλά και στους πολλούς τοπικούς μάρτυρες στους οποίους ήσαν αφιερωμένοι οι ναοί ήταν συνδεδεμένη με την επίσκεψη στην Κόρινθο.
Το έργο αποκατάστασης και ανάπλασης στον χώρο της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ από τον πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρο Τατούλη με τον τίτλο “ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Α) ΜΑΡΤΥΡΑ ΛΕΩΝΙΔΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΛΕΧΑΙΟΥ, Β) ΚΡΑΝΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΚΡΑΝΕΙΟ» ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ” (προϋπ/μος ένταξης 550.000,00 €) και οι προβλεπόμενες εργασίες έχουν ολοκληρωθεί.
Δρ. Απόστολος Ε.Παπαφωτίου
Είχε προηγηθεί η σχετική έγκριση από την Εφορία Αρχαιοτήτων, η οποία πάντοτε στέκεται χορηγός και καλλιεργεί τέτοιες δράσεις.
Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη είναι, μέχρι σήμερα, η μεγαλύτερη στη Μεσογειακή Λεκάνη και αποτελεί το καλλίστευμα της Παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής. Οι διαστάσεις της συγκρίνονται με τις αυτές των μεγάλων βασιλικών της Ρώμης.
Πρόκειται για μία τρίκλιτη, δρομική, ελληνιστικού τύπου ξυλόστεγη βασιλική η οποία έφερε ανατολικά εξέχον πεντάκλιτο εγκάρσιο κλίτος και πέραν αυτού προεξέχουσα ημικυκλική αψίδα. Δυτικά έφερε πενταμερή νάρθηκα που εξείχε από το σώμα του ναού και δυτικότερα σε σειρά, δύο αίθρια, ένα προς τα μέσα, ημικυκλικό και άλλο προς τα έξω ορθογώνιο. Εκατέρωθεν του σώματος της βασιλικής παρά τον νάρθηκα ανά μία ενότητα προσκτισμάτων συμπλήρωνε το σχέδιο. Το σχέδιο ολοκληρωνόταν με δύο ακραία δωμάτια εκατέρωθεν του εγκαρσίου κλίτους στις προεκτάσεις της ανατολικής εξωτερικής πλευράς και με δύο γωνιαία δωμάτια δυτικά των ακραίων κλιτών του εγκαρσίου. Ο ανατολικός χώρος της βασιλικής έκλεινε με εξωτερικό περίβολο που οριζόταν βόρεια και νότια από τις προεκτάσεις των αντιστοίχων πλευρών των ακραίων δωματίων του εγκαρσίου κλίτους. Δύο τετράγωνα δωμάτια στη γωνία του νάρθηκα και του περιδρόμου του ημικυκλικού αιθρίου χρησίμευαν ως κλιμακοστάσια προς τα υπερώα που υπήρχαν πάνω στον νάρθηκα, στα πλάγια κλίτη και στα δύο πτερά εκατέρωθεν του Ιερού Βήματος.
Όσον αφορά τη στέγαση αυτή επιτυγχάνονταν από κεκλιμένες ξύλινες κεραμοσκεπείς στέγες. Το μεσαίο κλίτος καλυπτόταν από δίριχτη στέγη, τα πλάγια κλίτη, ο νάρθηκας και τα αίθρια από μονόριχτες. Αξιοσημείωτος είναι ο υπερυψωμένος πύργος πάνω από το Ιερό Βήμα του οποίου η κάλυψη γινόταν από μια τετράριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη. Στα βόρεια της βασιλικής, χωρίς να είναι οργανικά συνδεδεμένο με αυτή, βρισκόταν το βαπτιστήριο που είχε κτισθεί νωρίτερα.
 |
Επιφάνειες βασιλικής Αγίου Λεωνίδη σε τ.μ. |
Στο νότιο εξωτερικό χώρο, προς την μεριά των αιθρίων, έχουν αποκαλυφθεί βαλανείο και ενότητα κατοικιών. Τα υπόλοιπα κτίρια εκτός του ναού δεν λειτουργούσαν αυτοτελώς αλλά εξυπηρετούσαν και συμπλήρωναν τη βασιλική.
Σ’ αυτό το δομικό συγκρότημα-σύμπλεγμα η βασιλική δεν αποτελούσε μόνο χώρο λατρείας αλλά ήταν συγχρόνως και κέντρο του δημοσίου βίου με όλες τις εκφάνσεις του, λειτουργικές, κοινωνικές, εμπορικές, θρησκευτικές.
Τα κοντινά λουτρά, το τεράστιο λιμάνι και οι εγκαταστάσεις του, τα καταστήματα, τα άφθονα νερά, έκαναν το χώρο πολύβουο με συνεχή και πυκνή κίνηση. Εδώ κατά μήκος της θάλασσας θα πρέπει να αναζητηθούν τα μεγάλα λουτρά για τα οποία αναφέρει ο Ampelius ότι «ένας άνθρωπος δεν μπορούσε να τα κυκλώσει». Ταξιδιώτες, προσκυνητές, έμποροι, ναυτεργάτες, ναυτικοί, κλήρος, ένα ετερόκλητο πλήθος συγκεντρωνόταν γύρω από τη βασιλική και μέσα σε αυτήν.
Οι λειτουργίες, οι λιτανείες, οι ιεροτελεστίες προσέλκυαν πιστούς, αδιάφορους και περίεργους.
Η εξυπηρέτηση της βασιλικής απαιτούσε μεγάλο αριθμό προσωπικού και κλήρου. Είναι λογικό να δεχθούμε ότι μεγάλο μέρος του προσωπικού θα διέμενε κοντά στη βασιλική σε προβλεπόμενα προς τούτο καταλύματα. Στη βασιλική πραγματοποιούνταν συνεχώς λειτουργίες, ο Όρθρος το πρωί, το Απόδειπνο νωρίς το σούρουπο και κατά τη διάρκεια της νύχτας αγρυπνίες, καθώς και πολλές λιτανείες στο εξωτερικό αυτής. Ήδη από το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα η ακολουθία των Ωρών είχε ενταχθεί στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Θα υπήρχαν κοντά στη βασιλική και εστιατόριο και ξενώνας για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών, όσων δεν ήθελαν να μετακινηθούν στην πόλη. Είναι χαρακτηριστικό το εδάφιο από τη «Διαθήκη του Κυρίου» που αναφέρει …habeat ecclesia in proximitate hospitium in quo protodiaconus recipit peregrines. Για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών χρησιμοποιούνταν και οι στοές του ορθογωνίου αιθρίου αλλά και άλλοι χώροι.
Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η Κόρινθος ήταν ενδιάμεσος σταθμός των προσκυνητών που μετέβαιναν στους Αγίους Τόπους.
Μία συνήθης διαδρομή ήταν από τη Ρώμη μέσω της Αππίας οδού στο Βρινδήσιο (Πρίντεζι), όπου από εκεί με πλοίο έρχονταν στο Λέχαιο και στην Κόρινθο. Στη συνέχεια περνούσαν τον Ισθμό, χρησιμοποιώντας τον Δίολκο ή ακολουθώντας το δρόμο από την πόλη μέσω της Κεγχρεατικής πύλης των κλασικών τειχών στο λιμάνι των Κεγχρεών, από όπου έπαιρναν το καράβι για ανατολικούς προορισμούς, την Έφεσσο, την Καισάρεια της Παλαιστίνης, την Αλεξάνδρεια κ.α.
Η πόλη ήταν μεγάλο χριστιανικό κέντρο. Οι επισκέψεις στα πολλά προσκυνήματα, μεταξύ αυτών και του Αγίου Λεωνίδη, ήταν συνηθισμένες και όνειρο του κάθε πιστού. Αυτήν την εποχή ο κόσμος ταξίδευε εύκολα εκπληρώνοντας ο κάθε πιστός το προσωπικό του τάμα που ήταν η προσκύνηση των λειψάνων των Αγίων μαρτύρων της πίστης σε πολλές πόλεις με τελική κατάληξη τους Αγίους Τόπους.
Η Εκκλησία της Κορίνθου ήταν Αποστολική έτσι η απόδοση σεβασμού και τιμής στο πρόσωπο του Αποστόλου Παύλου αλλά και στους πολλούς τοπικούς μάρτυρες στους οποίους ήσαν αφιερωμένοι οι ναοί ήταν συνδεδεμένη με την επίσκεψη στην Κόρινθο.
Το έργο αποκατάστασης και ανάπλασης στον χώρο της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ από τον πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρο Τατούλη με τον τίτλο “ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Α) ΜΑΡΤΥΡΑ ΛΕΩΝΙΔΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΛΕΧΑΙΟΥ, Β) ΚΡΑΝΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΚΡΑΝΕΙΟ» ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ” (προϋπ/μος ένταξης 550.000,00 €) και οι προβλεπόμενες εργασίες έχουν ολοκληρωθεί.
Δρ. Απόστολος Ε.Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
Αφήστε ένα σχόλιο