Ένας αφανής Έλληνας Πατριώτης

Ένας Αφανής Έλληνας Πατριώτης...

Του Γιώργου Σπυρόπουλου *

Σε μία από τις οργανωμένες εκδρομές στην Πελοπόννησο, από ομάδα φίλων, με πούλμαν, είχε προγραμματιστεί να περάσουμε και από την Ανδρίτσαινα, μια αξιόλογη κωμόπολη του Νομού Αρκαδίας και σήμερα και κατά τα χρόνια της Επανάστασης του 1821, για να επισκεφθούμε τη φημισμένη βιβλιοθήκη της. Πράγματι εντυπωσιαστήκαμε από τον πλούτο της σε παλιά βιβλία, προ της Επανάστασης του 1821. Από τους υπεύθυνους  της βιβλιοθήκης, από βίντεο που μας προβλήθηκε και από φυλλάδια που μας διανεμήθηκαν, πληροφορηθήκαμε ότι δωρητής αυτής, ήταν ο Κωνσταντίνος Νικολόπουλος, σε μνήμη του πατέρα του που καταγόταν από την Ανδρίτσαινα. Σημειωτέο ότι ο. Κ. Νικολόπουλος γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1786 και πέθανε στο Παρίσι το 1841. Είναι συγγραφέας του μανιφέστου με τίτλο «Προτροπή πατριωτική προς το γένος των Γραικών», που τυπώθηκε τον Απρίλιο του 1821 με το ψευδώνυμο Αριστόβουλος Λακεδαιμόνιος. Σήμερα η Δημόσια βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας είναι ευρύτερα γνωστή ως «Νικολοπούλειο».

Γράφει σχετικά ο Κ.Θ.Δημαράς στο έργο του «Νεοελληνικός διαφωτισμός»: Η συλλογή αυτή είναι που του εξασφάλισε μια κάπως χλωμή και συμβατική επιβίωση στη μνήμη των συμπατριωτών του.

Αποτελεί τον πυρήνα στη σημερινή βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας, φαλκιδευμένη αισθητά, καθώς γίνεται συχνά με τα κληροδοτήματα των εθνικών ευεργετών στον τόπο τούτο. Με τις δικές του δυνάμεις έφθασε να κατασκευάσει ένα δικό του, αρχαϊκό κοραισμό που μας ξενίζει σήμερα και μας συγκινεί. Ο κοραισμός του Νικολόπουλου αποτυπώνεται και στον τίτλο του παραινετικού βιβλίου του, που είδαμε ότι τυπώθηκε στις πρώτες μέρες της Επανάστασης. Όπως και ο Κοραής προκρίνει το Εθνόσημο Γραίκος.

Σταχνολογώ από τα γραφόμενα του Κ.Νικολόπουλου : νόμος των αθανάτων προγόνων μας ήτο «άτιμος έστω ο εν στάσει μηδετέρας μερίδας γενόμενος».

Στάσις γενική, πόλεμος φρικτός ανοίγεται μεταξύ Γραικών και Τούρκων, μεταξύ λαού ελεεινούς τυραννούντων. Ποιάς μερίδος είσαι τώρα θέλει φανερωθεί: η ευγένεια, ο πατριωτισμός θέλει σε τάξει μεταξύ των Γραικών, η χαμέρπεια, η βαρβαρότης θέλει σε σύρει προς τους Τούρκους… Αδελφοί πατριώται!

Ας μη αποκάμωμεν, ας λυπηθώμεν πατέρας, αδελφούς, συγγενείς, ας λυπηθώμεν εαυτούς, ας λυπηθώμεν την πατρίδα. Επιθυμούμεν την ευτυχίαν μας. Αγαπώμεν την Πατρίδα μας; Ας συνδράμωμεν, πάλιν το λέγω, με ό,τι καθείς δύναται ημείς είμεθα και στρατός, ημείς στρατιώται, ημείς και πολίται.

Εάν δεν συντρέξωμεν, πόθεν ελπίζομεν να αυξηθεί η δύναμις και ο στρατός μας; Εάν δεν συνεισφέρωμεν, πόθεν θέλομεν εύρει τας αναγκαίας δαπάνας;

Μήπως έχομεν τακτικόν στρατόν, μήπως τους κοινούς θησαυρούς μας, μήπως παριστώμεν σύστημα γένους ; Όλα τα έχουμε όταν θελήσομεν. Οι Γραίκοι εμπορούν να εύρουν εις εαυτούς ικανάς δυνάμεις δια να ρίψουν τον τύραννόν ματαίος, όστις προσμένει απ΄άλλους την ευτυχίαν του, και επιτυχίαν της ελευθερίας. Πτωχέ γραικέ, εις μια την επρόσμενες έως τώρα τον ελευθερωτή σου από τους ξένους… Οι Γραίκοι λοιπόν, κινηθέντες τελευταίως κατά του τυράννου, ζητούσι το αρχαιότερον και αγιώτερον, έμπροσθεν του οποίου χάνονται όλα τα’ άλλα. Το φυσικόν, δηλαδή, του ανθρώπου δικαίωμα.

Σε σχετικά άρθρα του την 19 και 26 Μαρτίου 2017, που δημοσιεύτηκαν στη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ο Παντελής Μπουκάλας γράφει: το «φυσικόν του ανθρώπου δικαίωμα, είναι η ελευθερία» και ο νόμος των αθανάτων προγόνων μας, που αναφέρει ο Νικολόπουλος, και σύμφωνα με τον οποίον η ουδετερότητα επί συγκρούσεων έπρεπε να τιμωρείται με «ατιμία» με στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων, ήταν ο νόμος του Σόλωνα.

Πιθανότατα ο νεοέλληνας λόγιος συνάντησε τη σχετική αναφορά στον Βίο του Αθηναίου νομοθέτη από τον Πλούταρχο: «των δ’ άλλων αυτού νόμων ίδιος μάλιστα και παράδοξος ο κελεύων άτιμον είναι του εν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενου».

Όλοι έπρεπε να συναλαγούν και να συννοσούν με την πατρίδα τους, αλλιώς καμία θεραπεία δεν είναι εφικτή. Το «δόγμα» αυτό, από κοινού με ένα δεύτερο, επίσης περίφημο, που το συναντούμε στην «Ιστορία» του Θουκυδίδη, ως τμήμα του Επιταφίου που εκφωνεί ο Περικλής (μόνοι γαρ τον τε μηδέν τώνδε μετέχοντα ουκ απράγμονα αλλ’ αχρείου νομίζομεν), συνοψίζουν με τον διαυγέστερο τρόπο τις αντιλήψεις των Αρχαίων Ελλήνων, των Αθηναίων μάλλον, για τη δημοκρατία. Μεταφράζω τη σχετική παράγραφο από το Βίο του Σόλωνα: Ο πιο παράξενος και πρωτότυπος νόμος του Σόλωνα όριζε να χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα όποιος προτιμά να μένει ουδέτερος ενώ έχουν ξεσπάσει εμφύλιες ταραχές. Σκοπός του, όπως φαίνεται, ήταν να μην μένουν οι πόλεις απαθείς και αδιάφοροι, για τα κοινά, μεριμνώντας να εξασφαλίσουν το δικό τους συμφέρον μονάχα… Γιατί άραγε ο Αριστόβουλος Λακεδαιμόνιος (Κ. Νικολόπουλος) θυμάται αυτόν ειδικά τον νόμο του Σόλωνα στην έναρξη της Επανάστασης;

Τι φοβάται και αυτός, όπως αρκετοί ακόμα, οπλαρχηγοί, λόγιοι, έμποροι; Αυτό που παραβλέπουν έκτοτε οι πανηγυρικοί μας: ότι δεν θα ξεσηκώνονταν – ένα σώμα, μια ψυχή- όλοι οι ραγάδες, και δεν θα συγκινούνταν όλοι οι Έλληνες των παροικιών σε ξένες χώρες. Η διχόνοια δούλευε ύπουλα ή φανερά και πριν εκδηλωθεί δια των εμφυλίων, και η σύγκρουση αντιλήψεων και η συμπεριφορά ήταν ανοικτή.-

*  Ο κ. Γιώργος Σπυρόπουλος, είναι Πολιτικός Μηχανικός από την Κόρινθο, διαμένων στην Αθήνα.