Βαγγέλης Δ. Κόκκινος, ο νεότερος *

Για μια νέα ηθική οικονομία

Η ηθική νόηση της σύγχρονης χρηματοοικονομικής μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση μιας απλής, πλην δυσάρεστης πραγματικότητας: ο πλούτος δεν είναι ένα ουδέτερο προϊόν του ταλέντου και της σκληρής δουλειάς, αλλά μια συγκέντρωση κοινωνικής εξουσίας που διαμορφώνει αυτό που θεωρούμε ελευθερία. Όταν το κεφάλαιο αποφέρει κέρδη ταχύτερα από ό,τι οι κοινωνίες παράγουν πλούτο, η οικονομική ζωή μετατρέπεται σε έναν αγώνα διεκδικήσεων για γη, για πολιτική επιρροή, για τη μελλοντική πορεία του τόπου. Η εν λόγω εξίσωση δεν αποτελεί μια ακόμα τεχνοκρατική αποτύπωση οικονομικού ρεαλισμού, αλλά καθορίζει το ποιος μπορεί να ζήσει μια ευημερούσα ζωή.

Η δημόσια συζήτηση στη χώρα μας φέρει ακόμα τα σημάδια των κρίσεων, η διαχείριση των οποίων έδωσε προτεραιότητα στους πιστωτές και στην ηρεμία των αγορών έναντι της συλλογικής ευημερίας. Οι κοινωνικοί δεσμοί φθείρονται όταν η πολιτική αντιμετωπίζει το χρέος ως μια αφηρημένη λογιστική έννοια και όχι ως μια ιστορία για νοικοκυριά, σχολεία και υπό παρακμή οργανισμούς και θεσμούς. Ωστόσο, η λιτότητα και η ιδιωτικοποίηση δεν είναι αναπόφευκτες επιστημονικές αλήθειες. Είναι πολιτικές επιλογές που αντανακλούν τα συμφέροντα που ασκούν ηθική εξουσία και ρητορικό έλεγχο.

Το χρηματοκεντρικό σύστημα με κέντρο βαρύτητας το χρέος έχει μετατρέψει πολλά δημόσια αγαθά σε πηγές εσόδων και τους πολίτες σε καταναλωτές κινδύνου. Ο πλούτος που καλύπτεται από νομική πολυπλοκότητα αποφεύγει τη φορολογία και τη λογοδοσία, ενώ τα ενοίκια συσσωρεύονται σε όσους κατέχουν σπάνια περιουσιακά στοιχεία και όχι σε όσους παράγουν αξία. Τούτων λεχθέντων, ας ξεκαθαριστεί πως αυτό δεν είναι αποτελεσματικότητα, είναι μια αναδιανομή προς τα πάνω, βαθιά κωδικοποιημένη στο νόμο, τα πολιτικά έθιμα και τον θεσμικό σχεδιασμό.

Μια ανθρώπινη οικονομική τάξη απαιτεί την επανεξέταση αυτών των σχεδιασμών. Η προοδευτική φορολογία του πλούτου και των κληρονομιών δεν είναι τιμωρητικό δόγμα, αλλά ένα πολιτικό μέσο για την αποκατάσταση των συσσωρευμένων πλεονεκτημάτων και την επένδυση σε δημόσιες υποδομές που δίνουν νέα πνοή στην ουτοπία των ίσων ευκαιριών. Ο δημοκρατικός σχεδιασμός, και όχι ο μοιρολατρικός χαρακτήρας της αγοράς, πρέπει να καθοδηγεί τις επενδύσεις στην στέγαση, τη ψηφιακή μετάβαση, την ενέργεια, την άμυνα και την εκπαίδευση. Οι διεθνώς συντονισμένες πολιτικές είναι απαραίτητες για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και της χρηματοοικονομικής απάτης που καθιστούν τις μεταρρυθμίσεις κενές ουσίας.

Επιπλέον, απαιτείτε ένα πνευματικό και ηθικό σχέδιο που θα ανακτήσει τη γλώσσα του δημόσιου καλού από τον απολυταρχισμό της αγοράς. Τα μέσα ενημέρωσης και οι πολιτικές ελίτ συχνά παρουσιάζουν την ανισότητα ως κανονικότητα. Οι αντισταθμιστικές αφηγήσεις πρέπει να κάνουν ορατές τις θεσμικές επιλογές που παράγουν σπανιότητα και αφθονία. Η αλληλεγγύη – μεταξύ γενεών, περιοχών και τάξεων – πρέπει να είναι η νέα γραμματική της σύγχρονης πολιτικής και οικονομικής φιλοσοφίας, όχι απλώς μια ένα περιστασιακό αφήγημα της εκάστοτε τετραετίας...

*O Ευάγγελος Δ. Κόκκινος, ο νεότερος, είναι δημοσιογράφος, γεωπολιτικός αναλυτής και τελειόφοιτος Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών επιστημών στο Αγγλικό πανεπιστήμιο του Derby.