Τι εστίν άνθρωπος; (Φ. 1892)
Ένας καταιγισμός εμετικών ειδήσεων και σχολίων εκπέμπεται τελευταία απ' όλες τις πηγές πληροφόρησης, τις οποίες πλήθυνε η τεχνολογία, σε σημείο να σε πολιορκούν και, όσο και να το επιδιώκεις, οδός διαφυγής δεν υπάρχει.
Οι αποδέκτες αυτών των ειδήσεων ή ξεσπούν σε επιφωνήματα φρίκης, ή δηλώνουν πως έπεσαν από τα σύννεφα, έτσι που δεν είναι απίθανο, καθώς δια- βαίνεις με τα προβλήματα της καθημερινότητας να στριφογυρίζουν στο κεφάλι σου, να σου 'ρθει κατακέφαλα ένας πεφτοσυννεφάς επαναλαμβάνοντας κατά ριπάς τη φράση «δεν το πιστεύω, δεν το πιστεύω!!», ή «αυτοί δεν είναι άνθρωποι Άγρια θηρία είναι...».
Επειδή η τελευταία παρομοίωση μπορεί να εξεγείρει κάποιους ζωόφιλους, ελπίζω να τους καλμάρω παραθέτοντας ένα σύντομο διάλογο από τον στωικό φιλόσοφο Επίκτητο:
-Τι εστίν άνθρωπος; -Ζώον λογικόν.
-Εν τω λογικώ τίνων χωριζόμεθα; -Των θηρίων.
-Όρα μη τι ως θηρίον ποιήσης. Ει δε μη, απώλεσας τον άνθρωπον.
Δηλαδή πες μην κάνεις κάτι σαν να αναφορά τών «ανδρείος» και «ανδριάντας», με τις οποίες ο ανήρ αποκτά Η περαιτέρω ύψος και μεγαλοπρέπεια.
Ο προαναφερθείς συσχετισμός των λέξεων «άνδρας» και «άνθρωπος», δεν ισχύει μόνο στην Ελληνική. Συναντάται και σ' άλλες γλώσσες: λατινικά homo, γαλλικά homme, ισπανικά hombre, ιταλικά uomo, γερμανικά mann (=άνδρας) mensch (= άνθρωπος)..
Φυσικό ήταν, λοιπόν, να θεωρείται κανένας τυχερός αν γεννιόταν άνδρας. Δέστε για ποιους λόγους ο Διογένης ο Λαέρτιος θεωρεί ότι ευνοήθηκε από την τύχη: «τριών τούτων ένεκα χάριν έχειν τη Τύχη. Πρώτον μεν ότι άνθρωπος εγενόμην και ου θηρίον, είτα ότι ανήρ και ου γυνή, τρίτον ότι Έλλην και ου βάρβαρος».
Μέχρι να συμπεριληφθεί και το γυ- ναικείο γένος (ήτοι ο μισός και πλέον πληθυσμός της γης) στο ανθρώπινο είδος, πέρασαν αιώνες πολλοί. Ένα πρώτο βήμα στα αρχαία χρόνια ήταν όταν η λέξη «γυνή» εκτόπισε σταδιακά τα ουσιαστικά με τα οποία αποδιδόταν το γυναικείο γένος. Όπως άλοχος= ανύ πανδρος, η σύζυγος, η παλλακίς. Ενώ στον πληθυντικό «αι γυναίκες» ισοδυνασαι θηρίο. Διαφορετικά, την έχασες την ιδιότητα του ανθρώπου).
- Υπάρχει, βέβαια, και η άποψη ότι
λέγοντας τον άνθρωπο «θηρίο» προσβάλλεις τα θηρία. Από τον Μενέλαο Λουντέμη ανασύρω ένα σχετικό απόσπασμα: «Θηρίο τον λένε τον άνθρωπο. Κολοκύθια. Ποιο θηρίο; Έχει το θεριό μαχαίρια; Φκιάνει σκοτώστρες και τουφεκάει; Θηρίο... Βρισιά για τα θεριά!». Για να συμπληρώσει ο Μιχαήλ Μητσάκης: «Θεέ μου, φύλαττέ με από τους ανθρώπους και ξεύρω πώς να φυλαχθώ από τα θηρία».out
Στην αρχαία φιλολογία συνηθίζεται η αντιπαράθεση της λέξης «άνθρωπος» προς τη λέξη «θεός», από την εποχή κιόλας του Ομήρου. Συχνά στον Όμηρο συναντάται η φράση «πατήρ ανδρών τε θεών τε», προκειμένου περί του Διός, όπου βέβαια η λέξη «ανδρών» ισοδυναμεί με τη λέξη «ανθρώπων».
Και η αλήθεια είναι πως συνηγορεί υπέρ αυτού και η ετυμολογία της λέξης «άνθρωπος», η οποία κατά την επικρατούσα τουλάχιστον άποψη, προέρχεται από το «ανδρωπος» (= με ανδρική όψη). Από την ίδια ρίζα παράγεται πλήθος λέξεων, αρκούμαστε όμως στην μούσε με το «αι υπηρέτριαι».
Μπορεί έκτοτε να έχει κάνει πάμπολλα γυρίσματα ο Χρόνος, όμως στη νοοτροπία πολλών επιζούν στερεότυπα παμπάλαια, ως προς τη σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα, και σύμφωνα μ' αυτά λειτουργεί και η σκέψη τους και η συμπεριφορά τους.
Έτσι, από τη μια επαίρεται ο άνθρωπος : ότι απεκάλυψε πολλά μυστικά και δυνάμεις τού σύμπαντος από την άλλη η απληστία του θέτει σε κίνδυνο τον ίδιο το χώρο της κατοικίας του (τη γη) και συγχρόνως ενδίδει πολύ εύκολα στα ένστικτά του, ελαχιστοποιώντας την απόσταση που θεωρούσε πως είχε κατακτήσει από τη ζωή των πρωτογόνων.
Λέτε να έχει αρχίσει η αντίστροφη μέττρηση; Και να περιφερόμαστε στο εξής σαν τον Διογένη τον Σινωπέα, όχι πια μ' ένα φανάρι ανά χείρας, αλλά με μια σύγχρονη πηγή φωτός, και να αναπαράγεται συνεχώς από τα μεγάφωνα η αγωνιώδης έκκληση « ́Ανθρωπον ζητώ»; Και κάθε τόσο να πέφτει αυτή η έκκληση πάνω στην καθημερινή ζοφερή ειδησεογραφία και ν' αλλάζει δρόμο, μέχρι να σωριαστεί ζαλισμένη στο έδαφος, και να εκλείψει ακόμα και ως αίτημα;
*Ο κ. Θεόδωρος Σαρέλας, είναι κειμενογράφος, κάτοικος Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας
Αφήστε ένα σχόλιο