ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ Ή ΔΙΑΛΟΓΟΣ; φ.1768

Αυταρχισμός ή διάλογος;

  

Γράφει η Αντιγόνη Βογιατζή – Ζακούρα 

Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλολόγων Κορινθίας

No dark sarcasm in the classroom 

Teachers, leave the kids alone 

Pink Floyd, The wall

Η ανθρωπότητα έχει διανύσει αμέτρητα μίλια για να μπορούν άνθρωποι, λαοί και ομάδες να συνυπάρχουν ειρηνικά μεταξύ τους και να λύνουν με τον ήρεμο διάλογο κάθε πρόβλημα που κατ’ ανάγκη ανακύπτει στις καθημερινές τους σχέσεις. Κι έχει χυθεί πολύ αίμα στα κολαστήρια και στους δρόμους για να μπορούν οι μικροί να διαφωνούν ελεύθερα και να διεκδικούν απ’ τους μεγαλύτερους τον σεβασμό που τους πρέπει. Κι έχει, επίσης, ξοδευτεί πολύ μελάνι πάνω σ’ εκατομμύρια σελίδες παπύρων και τόμων βιβλίων για να διδαχθούν οι άνθρωποι την αγάπη και να την καταστήσουν επιθυμητό κανόνα ζωής τους.

Μα η αγάπη, καθώς και η ανθρωπιά και η φιλία και η αλήθεια κι όλες οι ανεκτίμητες αξίες της ζωής, δεν έχει τέλος. Ανήκει στις απύθμενες έννοιες. Όσο ο άνθρωπος ζει και μπορεί να αισθάνεται τη φύση και την κοινωνία τριγύρω του, τόσο σκάβει βαθύτερα εντός του ψάχνοντας για περισσότερη αγάπη και περισσότερη ανθρωπιά. Μα αυτό που μας θλίβει και μας κάνει να κουνάμε μελαγχολικά το κεφάλι μας είναι που σήμερα, μέσα σ’ αυτόν το θρίαμβο της επιστήμης και της τεχνολογίας και μέσα στο άπλετο φως των ανθρωπιστικών σπουδών, κάποιοι συνάνθρωποί μας επιμένουν εκνευριστικά να μουντζουρώνουν τον θρίαμβο και να σβήνουν το φως. Και το πλέον λυπηρό είναι που οι άνθρωποι αυτοί ανήκουν στην επιστημονική κοινότητα. Και το αβάσταχτο είναι που κάποιοι απ’ αυτούς τους επιστήμονες φέρουν και τον βαρύ τίτλο του παιδαγωγού!

 

Δεν αμφιβάλλει κανείς πως η αίθουσα διδασκαλίας είναι μια προσωπική δοκιμασία του δασκάλου. Η γοητεία των παιδιών που τον κοιτάζουν στα μάτια είναι μια ανυπολόγιστη ευχαρίστηση και μια μεγαλοσύνη που ανάβει μέσα του μικρές πυρκαγιές και φυτεύει στην ψυχή του την ιδέα πως τίποτε ομορφότερο δεν υπάρχει στον κόσμο απ’ το βλέμμα του παιδιού, την αγάπη του και την επιθυμία του να μάθει και να γνωρίσει μέσω της μάθησης τη ζωή και τον εαυτό του. Γιατί ο άνθρωπος είναι αυτά που ξέρει κι αυτά που κάνει. Και ο δάσκαλος έχει στα χέρια του το παιδί για να το βοηθήσει ώστε να σχηματίσει μέσα του μια ικανοποιητική εικόνα του κόσμου, για ν’ αποκτήσει τη δική του ταυτότητα και να γίνει ο εαυτός του. Είναι μεγάλη η τιμή το λειτούργημα του δασκάλου.

Μέσα, ωστόσο, σ’ αυτή τη ζωντανή κοινωνία και επικοινωνία, λογικό και αναμενόμενο είναι να σημειώνονται εντάσεις. Είναι δεδομένο πως κάθε παιδί κουβαλά τη δική του ιστορία στο σχολείο. Δεν ανήκει μονάχα σ’ αυτό. Μα ταυτοχρόνως ανήκει και σε διάφορες άλλες ομάδες. Κι ο νους του συχνά περιφέρεται σ’ αυτές. Κι είναι αυτό που το κάνει να παραφέρεται. Μα ο δάσκαλος υπάρχει ακριβώς για να ισορροπεί το παιδί και να το αποφορτίζει. Κι είναι ανεπίτρεπτο να του φορτώνει και το βάρος του δικού του θυμού. Έχει πολλές φορές τονιστεί πως η πρώτη πράξη διδασκαλίας είναι το χαμόγελο του δασκάλου. Και το κυρίαρχο στοιχείο του λειτουργήματός του είναι η διαμόρφωση μιας ευχάριστης ατμόσφαιρας μέσα στην αίθουσα.

Δεν μπορούμε σήμερα να πορευόμαστε με ταχύτητες ποδηλάτου. Και δεν μπορούμε να προσερχόμαστε στη δουλειά μας με τα εργαλεία της εποχής του τροχού και του αρότρου. Δεν είναι ο δάσκαλος η αυθεντία ενός άλλου καιρού.

Και δεν κερδίζει -αντιθέτως το χάνει- το μέλλον με τον αυταρχισμό και τη βιαιότητα της απειλής και της τιμωρίας. Η δασκαλοκεντρική βαρβαρότητα της ιερής εξέτασης και του εκφοβισμού αποτελεί πλέον ένα οδυνηρό και καταδικασμένο στη συνείδηση της κοινωνίας παρελθόν. Ο αγέλαστος και ανέκφραστος δάσκαλος αποτελεί μια δραματική παραφωνία στη σχολική ζωή και τη μαθησιακή διαδικασία.

Δεν εξασφαλίζεται ο σεβασμός του μαθητή προς τον δάσκαλό του με κανονισμούς, εντολές και διοικητικές πράξεις. Εξασφαλίζεται με την καλοσύνη, την πραότητα, την ενθάρρυνση και, προπαντός, την αγάπη. Το κρίσιμο, λοιπόν, σταυροδρόμι μας είναι πια ένα: πώς θα μετατρέψουμε σε πράξη τη θεωρία της καλοσύνης και της αγάπης. Και το κυριότερο: πώς θα απομακρύνουμε το συντομότερο δυνατό απ’ το σχολείο τον αυταρχισμό και τον δάσκαλο που τον εκφράζει. Και ταυτοχρόνως πώς θα κάνουμε το πολύτιμο αγαθό της γνώσης και της παιδαγωγίας καρπό εύγευστο και ελκυστικό. Είναι στο χέρι μας.

Αρκεί να το συναισθανθούμε πρώτοι εμείς οι δάσκαλοι και να πετάξουμε από μέσα μας τον κακό εαυτό μας.