Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ φ.1748

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ

«Ετυμολογικές προσεγγίσεις»

Λέξεις της επικαιρότητας - 54

Γράφει ο Χρήστος Βλαχογιάννης 

Καθηγητής Μουσικής

Όλο και κάπου θα έχετε διαβάσει, φαντάζομαι, τις πολυσυζητημένες θεωρίες συνωμοσίας, αν και από ποιους «στήθηκε» ο κορωνοϊός, τι στόχους έχουν, πώς τα καταφέρνουν και όλοι σε όλον τον κόσμο λένε το ίδιο κλπ. Απ’ αυτά, λοιπόν, που έχω διαβάσει ή που έχω ακούσει από συνομιλητές μου το πιο ακραίο και εντυπωσιακό συνάμα είναι πως θέλουν να μειώσουν τον παγκόσμιο πληθυσμό και ν’ αφήσουν στην γη κάποια εκατομμύρια ψυχών ΜΟΝΟ. Δεν έχω βεβαίως σκοπό να κάνω αναπαραγωγή των θεωριών αυτών ούτε το ύφος της στήλης είναι τέτοιο που να μου επιτρέπει κάτι τέτοιο. Θα μείνω μόνο σε μια κομβική λέξη, μια πολύ σπουδαία λέξη, που δείχνει το μέγεθος της σοφίας των προγόνων μας. Πρόκειται για την λέξη γη . Η άποψή μου είναι πως η γη προέρχεται εκ της μαίας>μαμμάς . Θα ξεκινήσω από τον σοφό Όμηρο, που ονομάζει την γη , αία , κάτι που επιβεβαιώνει και το λεξικό Σουΐδα (σελ. 43). Η αία όμως του Ομήρου δεν μπορεί να είναι άλλη παρά η μα-ία>μά-τερ>μή-τηρ , η καλή μας μαμμά ή μαμά . Τα συνθετικά της προστάτιδος της γεωργίας, θεάς Δήμητρας, είναι τα Γη+μήτηρ>Δημήτηρ>Δήμητρα (=μητέρα γη, η τροφός, δηλαδή). Στ’ αλήθεια, θα μπορούσε να υπάρξει πιο ακριβής περιγραφή του ρόλου της γης στην ζωή μας, ει μη αυτή της τροφού, χωρίς την ύπαρξη της οποίας δεν θα υπήρχε η ζωή; Παραπέμπω στο εξαιρετικό κατ’ εμέ πόνημα του αειμνήστου, Ηλία Τσατσόμοιρου, «Ιστορία Γενέσεως της Ελληνικής Γλώσσας» (εκδόσεις Δαυλός ), ενός μη φιλολόγου ή γλωσσολόγου, ΤΟ ΤΟΝΙΖΩ, αλλά ενός ανθρώπου με έρωτα για την γλώσσα και την διεισδυτική έρευνα, που με ατράνταχτα στοιχεία, πάντοτε ανατρέχοντας στα ανάλογα εδάφια των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, κονιορτοποίησε τις βαρύγδουπες αλλά παντελώς αστήρικτες και επιφανειακές απόψεις των συγχρόνων …γλωσσοπαπαρολόγων. Για να μη μακρύνω με προλόγους, σας καταθέτω ό,τι υποστηρίζει ο συγγραφέας, περί του μαγικού μορίου ΜΑ -, την ρίζα της μά-τερ . Λέει, λοιπόν πως το μα περιγράφει το θαύμα της δημιουργίας. Η ετοιμόγεννη μητέρα, με αβάσταχτους πόνους, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εκβάλλει ένα υπόκωφο «μμμ» , ένα μουγκρητό ( μ-όγος , ο πόνος του τοκετού). Η λύτρωση έρχεται με την έλευση του παιδιού, του οποίου η πρώτη αντίδραση στο νέο του περιβάλλον είναι να κλάψει με τσιριχτή φωνή, εκβάλλοντας ένα παρατεταμένο «ααα» , το μόνο γράμμα που μπορεί να εκβληθεί χωρίς την παραμικρή ειδική τοποθέτηση της στοματικής κοιλότητας, ακόμα και από μουγγούς. Η μα , λοιπόν, έγινε μαία αλλά και γαία , με το γ να προτάσσεται χάριν ευφωνίας και μόνον, γιατί δεν υπάρχει ηχομιμητική ρίζα που να αρχίζει από γ . Ουδείς φυσικός ή ανθρώπινος ήχος παράγει το γ . Αία , γαία , γα , γη , δα , δη , ζα , για , γεω -, γαιο - σημαίνουν την μάνα γη, που γεννά και μας τρέφει, την μαία των πάντων.

Επειδή, λοιπόν, εγώ είμαι οπαδός της λαϊκής ρήσης «μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλο λόγο μην πεις» να σας πω μόνο της ετυμολογία της μπουκιάς και να κλείσω με την προτροπή πως καλό θα είναι να είμαστε φειδωλοί στις κρίσεις και στα λόγια μας, διότι το μέλλον δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει. Να βάζουμε όμως το μυαλό μας να δουλέψει. Αυτό θα μας προστατέψει σε πρώτη φάση. Η λέξη προέρχεται ε κ του ρήματος βύω (=μπουκώνω, "το στόμα επιβήσας" , Πλούτος 379) και το παράγωγο βύκτης (=φουσκωμένος, "άνεμοι βύκται" , Οδ. Κ 20). Οι Λατίνοι προέκτειναν το ρήμα και είπαν το φουσκωμένο από τροφή μέρος του σώματος bucca (=στόμα), οι Γάλλοι bouche , οι Ιταλοί bocca , οι Ισπανοί boca , οι Άγγλοι και οι Γερμανοί mouth και Mund αντιστοίχως αλλά με ετυμολογία εκ του μασσώ . Η μπουκιά, λοιπόν, και το αντίστοιχο ρήμα μπουκώνω αποτελούν αντιδάνεια εκ της λατινικής.

* Ο κ. Βλαχογιάννης Χρήστος είναι Καθηγητής Μουσικής στο 1ο Γυμνάσιο Μεσολογγίου και Δ/ντης Χορωδίας