ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΕΚΝΩΝ! ΠΡΟΩΘΟΥΝΤΑΙ ΝΕΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ... φ.1728

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Συνεπιμέλεια τέκνων! Προωθούνται νέες νομοθετικές ρυθμίσεις …

Γράφει - Επιμελείται Εύη Κοκκίνου - Κελλάρη*

Άραγε θα αμβλυνθούν οι έντονες διαμάχες των γονέων ή τα τέκνα θα παραμείνουν τα «μεγάλα θύματα»; 

 Μπορεί η Διαμεσολάβηση να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση;

Μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια και κυρίως τους τελευταίους μήνες για το ζήτημα της θέσπισης υποχρεωτικής συν-επιμέλειας των τέκνων από τους γονείς σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου ή διακοπής της συμβίωσης. Αυτές τις ημέρες, μάλιστα, ετοιμάζεται από την Κυβέρνηση σχέδιο νόμου στο οποίο προβλέπονται νέες ρυθμίσεις για το οικογενειακό δίκαιο και για το εν λόγω θέμα.

Τι ισχύει, όμως, έως σήμερα, τι ακριβώς σημαίνει ο όρος «συνεπιμέλεια των τέκνων» και ποιες τροπολογίες ετοιμάζονται;

Σύμφωνα με τα ισχύοντα άρθρα 1510-1513 του Αστικού Κώδικα, « η γονική μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων , οι οποίοι την ασκούν από κοινού», και «περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του». Η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου δε, «περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του» (ΑΚ 1518).
Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου, ενώ σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων αποφασίζει το δικαστήριο. Η απόφαση του δικαστηρίου πρέπει να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας, ενώ ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται η γνώμη του πριν από κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα.

Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου , η άσκηση της γονικής μέριμνας -σε αυτήν εμπεριέχεται και η επιμέλεια του προσώπου, όπως ανωτέρω ορίζεται η έννοια- ρυθμίζεται από το δικαστήριο, ενώ μπορεί να ανατεθεί στον έναν από τους γονείς ή, αν αυτοί συμφωνούν ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου, στους δύο από κοινού. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, ιδίως να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή να την αναθέσει σε τρίτον. Για τη λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του.

Μελετώντας τις ανωτέρω διατάξεις παρατηρούμε ότι η έννοια της συνεπιμέλειας και μάλιστα με την ευρύτερη έννοια της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας υφίσταται ήδη στο ισχύον δίκαιο, αφού είτε οι γονείς με μεταξύ τους συμφωνία, είτε το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα εντέλει να κατανείμει λειτουργικά και χρονικά την άσκηση της γονικής μέριμνας και στους δύο γονείς, μοιράζοντας και τον χρόνο διαμονής του τέκνου στα σπίτια και των δύο γονέων.

Παρά ταύτα, στην πράξη, στην Ελλάδα η άσκηση της επιμέλειας ανατίθεται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό αποκλειστικά στην μητέρα, ενώ ο πατέρας διατηρεί το δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο.

Αυτός είναι και ο λόγος που ενώσεις πατέρων επί σειρά ετών αγωνίζονται για την αλλαγή των διατάξεων, διαμαρτυρόμενοι ότι η ελληνική πραγματικότητα τους στερεί το δικαίωμα συνεπιμέλειας, προωθώντας τη λύση της ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ εξίσου με τη μητέρα ή σε ποσοστό άνω του 30% για τον λιγότερο ευνοημένο γονέα. Κι ενώ έως σήμερα ισχύει η όποια συμφωνία των γονέων και σε περίπτωση αντιδικίας η απόφαση του Δικαστηρίου, το οποίο ανάλογα με τις ειδικότερες συνθήκες της κάθε περίπτωσης αποφασίζει για την αποκλειστική ή από κοινού επιμέλεια, συζητείται πλέον να επιβάλλεται η υποχρεωτική συνεπιμέλεια από το Δικαστήριο σε ποσοστό μάλιστα καθορισμένο στο 30% για τον λιγότερο ευνοημένο γονέα (συνήθως τον πατέρα).

Την αρχή της εναλλασσόμενης κατοικίας του τέκνου μετά τη διάσταση, εισηγήθηκε το Συμβούλιο της Ευρώπης με το υπ’ αριθμ. 2079/2-10-2015 ψήφισμά του, με το οποίο προσκάλεσε τα κράτη μέλη να την εισαγάγουν στη νομοθεσία τους, αποκλείοντας την εφαρμογή της σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, κακοποίησης του παιδιού και αδιαφορίας, που δημιουργούν κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία του τέκνου. Το εν λόγω ψήφισμα, στηρίχθηκε σε διεθνείς μελέτες, οι οποίες ανέδειξαν τα οφέλη από την εναλλασσόμενη κατοικία και τις αρνητικές επιπτώσεις που προέρχονται από την αποκλειστική επιμέλεια, στην οποία ο χρόνος συναναστροφής του παιδιού με τον λιγότερο ευνοημένο γονέα είναι κάτω του 33%.
Είναι γεγονός ότι οι όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις τελικά δοκιμάζονται στην πράξη, αναμένεται δε το τελικό κείμενο του νέου νόμου για περαιτέρω σχόλια και κρίσεις.

Ανεξάρτητα πάντως από τις όποιες τροπολογίες, είναι βέβαιο ότι οι γονείς, που φέρουν την μεγάλη ευθύνη για την υγιή, ισόρροπη, δημιουργική ανατροφή και διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους, πρέπει -ούτως ή άλλως- σε κάθε τους απόφαση να λαμβάνουν υπ’όψιν το ίδιο το παιδί, τη δική του ψυχολογία, την ανάγκη του για σταθερότητα και ασφάλεια στη ζωή του και να προσπαθούν να επιλύουν τις όποιες μεταξύ τους διαφορές μέσα από έναν εποικοδομητικό και πολιτισμένο διάλογο.

Στα Δικαστήρια αυτός ο διάλογος λείπει! Είναι συνηθισμένες εικόνες, όπου οι έριδες κλιμακώνονται ενώπιον του ακροατηρίου και τα παιδιά γίνονται το μήλο της έριδος, το «έπαθλο» και εν τέλει τα «μεγάλα θύματα» μίας σκληρής αντιδικίας που ξεσπά μεταξύ των γονέων μετά τον χωρισμό. Ο θυμός, όμως, η οργή, η προδοσία, η ζήλεια, το κενό, το μίσος, η πικρία που συχνά αισθάνεται ο ένας γονέας εναντίον του άλλου, ανεξάρτητα από την όποια αιτία του χωρισμού/διαζυγίου, δεν θεραπεύονται με την όποια αναγκαστική επιβολή άσκησης της συνεπιμέλειας του κοινού τέκνου.

Είναι πολύ ενδιαφέρον το σκεπτικό μίας πρόσφατης δικαστικής απόφασης (υπ’αριθμ. 261/2020 Μονομελές Πρωτοδικείο Λασιθίου), με την οποία ανατέθηκε οριστικά στην μητέρα η αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας του τέκνου, μολονότι με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων είχε ανατεθεί προσωρινά η συνεπιμέλεια από κοινού και στους δύο γονείς.

Η απόφαση τονίζει ότι «σε πραγματικό - βιωματικό επίπεδο, για να εφαρμοστεί η συνεπιμέλεια, διασφαλίζοντας κυρίαρχα το συμφέρον του τέκνου, απαιτείται, αφενός μεν, να υπάρχουν κοντινοί τόποι διαμονής των γονέων, ώστε να εξασφαλίζεται η εύκολη και ασφαλής πρόσβαση του παιδιού και στις δύο χωριστές κατοικίες και από αυτές στο σχολείο και τις λοιπές δραστηριότητές του, αφετέρου δε να τηρούν οι γονείς μεταξύ τους καλές και αρμονικές σχέσεις, έτσι ώστε, η παράλληλη ύπαρξη δυο κέντρων ζωής του παιδιού να μην αναστατώνει και απορρυθμίζει τη ζωή του, ούτε να δημιουργεί σε αυτό έλλειψη σταθερότητας και ανασφάλειας, όπως θα συμβαίνει αν συνεχίζει να ζει σε κλίμα συνεχών εντάσεων και τριβών μεταξύ των γονέων του , καθόσον η εναλλασσόμενη ανατροφή απαιτεί μια πραγματική συνεργασία μεταξύ των γονέων στις επιλογές και στη διαχείριση του ανηλίκου κατά τρόπο παραγωγικό . (ΕφΑθ 504/2019, ΝΟΜΟΣ).

Αυτήν την πραγματική συνεργασία μεταξύ των χωρισμένων γονέων έρχεται να βοηθήσει, να «οικοδομήσει» η διαδικασία της διαμεσολάβησης ως εξωδικαστικός τρόπος επίλυσης των διαφορών.

Κατά πόσο, όμως, η Διαμεσολάβηση μπορεί πράγματι να συμβάλει στη διαχείριση των τεταμένων σχέσεων των γονέων, στην επίλυση της σύγκρουσης για την επιμέλεια και διατροφή των τέκνων τους, ώστε να βρεθεί εντέλει λύση ρεαλιστική, λειτουργική, που να ικανοποιεί όλα τα μέρη;

Οι γονείς, πλέον, βάσει των διατάξεων των άρθρων 6 επ. του Ν.4640/2019, πρέπει πριν την προσφυγή στα Δικαστήρια μαζί με τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους να βρουν έναν/μία έμπειρο/η διαμεσολαβητή/ήτρια, στο πρόσωπο του/της οποίου/ας συμφωνούν αμφότεροι, και να παραστούν στην υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης.

Έτσι ένα τρίτο, ουδέτερο, αμερόληπτο, έμπειρο, εξειδικευμένο και πιστοποιημένο πρόσωπο, ο/η διαμεσολαβητής/ήτρια, ενημερώνει τα μέρη για τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, για τις τηρούμενες αρχές της εχεμύθειας , της εμπιστευτικότητας, του απορρήτου , ακούει τα μέρη είτε σε κοινές συναντήσεις, είτε ξεχωριστά και με την βοήθειά του/της τα μέρη μπορεί να προσπαθήσουν εντέλει να λύσουν τη διαφορά τους με διαμεσολάβηση. Με την υπαγωγή της διαφοράς σε διαμεσολάβηση αρχίζει ένας γόνιμος διάλογος που οδηγεί σε έκφραση συναισθημάτων, αποκλιμάκωση της έντασης, σε διευκρινίσεις, ανάλυση επιμέρους ζητημάτων, διατύπωση προτάσεων και ίσως ανεύρεση μίας ικανοποιητικής για όλα τα μέρη λύσης.

Με τη διαμεσολάβηση μπορεί να αντιμετωπισθούν γρήγορα, χωρίς αναβολές και καθυστερήσεις, προς όφελος όλων των μερών τα ευαίσθητα ζητήματα της επιμέλειας, της διατροφής τέκνου και όχι μόνον, μακριά από τις αίθουσες του δικαστηρίου, όπου εντείνονται οι αντιδικίες και κοινολογούνται οικογενειακά, προσωπικά, οικονομικά, ιατρικά ζητήματα των μερών.

Είναι σημαντικό, εξάλλου, ότι η όποια πληροφορία συζητείται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απαγορεύεται να κοινοποιηθεί και να χρησιμοποιηθεί σε βάρος κάποιου μέρους σε τυχόν μελλοντικό δικαστήριο, ενώ σε περίπτωση επίτευξης συμφωνίας υπογράφεται συμφωνητικό- πρακτικό, το οποίο μπορεί να εκτελεσθεί αναγκαστικά, όπως και οι δικαστικές αποφάσεις.

Ως εκ τούτου, η διαμεσολάβηση αποτελεί έναν εξαιρετικό τρόπο εξωδικαστικής επίλυσης των οικογενειακών διαφορών με άμεσα αποτελέσματα και μπορεί πράγματι να βοηθήσει τους χωρισμένους γονείς να συνεργασθούν -κατά το πνεύμα του νόμου- προς όφελος των τέκνων τους!

*Η Εύη Κοκκίνου – Κελλάρη είναι Δικηγόρος

 Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια 

Υπεύθυνη Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (DPO) 

Δ/νση Γραφείου: Απ. Παύλου 40 – Κόρινθος 

Τηλ. 2741084568 & 6944964225