ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ

ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ

9 και 10 Αυγούστου 2019, Ώρα: 9:00΄

Γράφει - Επιμελείται

Η Εύη Κοκκίνου – Κελλάρη *

Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας παρουσιάζει στις 9 και 10 Αυγούστου στην Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου την τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» σε σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία Σταύρου Τσακίρη, μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, σκηνικά του διεθνούς φήμης γλύπτη, Κώστα Βαρώτσου και κοστούμια του ενδηματολόγου Γιάννη Μετζικώφ. Η ελληνοβρετανίδα Κάθριν Χάντερ, Κατερίνα Χατζηπατέρα κατά το «ελληνικότερο», γόνος της εφοπλιστικής οικογένειας Χατζηπατέρα και αναγνωρισμένη ηθοποιός θεάτρου στην Αγγλία, τιμημένη και με το Βραβείο «Λόρενς Ολίβιε» Καλύτερης ηθοποιού το 1991, πρωταγωνιστεί στον ρόλο του Προμηθέα. Στον κεντρικό ρόλο του «Αφηγητή» είναι ο γνωστός μας, Νικήτας Τσακίρογλου, στον ρόλο του «Ηφαίστου» ο Δημήτρης Πιατάς, η Πέγκυ Τρικαλιώτη υποδύεται την «Ιώ», ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης το «Κράτος», ο Γεράσιμος Γενατάς τον «Ωκεανό», ενώ τον ρόλο του «Ερμή» μοιράζονται η Ηλιάνα Μαυρομάτη, η Αντιγόνη Φρυδά και ο Κωνσταντίνος Νικούλι. Την παράσταση πλαισιώνει 9μελής χορός με κορυφαίο τον Περικλή Βασιλόπουλο.

Με αφορμή την παράσταση, διαβάζουμε στη Wikipedia :

«Ο Προμηθέας, γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Κλυμένης ήταν μυθική μορφή της αρχαιότητας. Το όνομά του παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ουσιαστικό «μῆτις» (=σκέψη), είναι δηλαδή ο συνετός, ο προνοητικός. Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους ήταν πολύ σημαντική. Κατά τον Λουκιανό, ο Προμηθέας, με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (Χρυσό Γένος) από πηλό και φωτιά (κατά άλλους με το νερό του ήρωα Πανοπέα της Φωκίδας) και με μορφή όμοια με αυτή των θεών. Αυτό έλαβε χώρα μετά την Τιτανομαχία. Κατά τους Ορφικούς αυτός ο πηλός ήταν το χώμα που ποτίστηκε από το αίμα των Τιτάνων. Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνονταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα. Αργότερα ο Δίας, επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο. Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο (μετά την Τιτανομαχία), αλλά από μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στη γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, Πλάτων, Πρωταγόρας 321α). Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια, ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου.

Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά. Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του θεού Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο βλαστό νάρθηκα και τη δίνει κρυφά στους ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της Πελοποννήσου. Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά, να δημιουργούν εργαλεία και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την θεά Αθηνά) και τα Γράμματα. Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, τους έμαθε να τους λατρεύει και να τους προσφέρει θυσίες. Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποια στους θνητούς. Τότε ο Δίας συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι. Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα, κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο Προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο έβαλε κόκκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν πλέον αργά, είχε δώσει το λόγο του.

Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με αυτά παρέλαβε και ένα κουτί. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του. Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων, ο θάνατος και η ελπίδα. Όμως ο Προμηθέας τους μαθαίνει την Ιατρική και τα βότανα. Ο Δίας, θέλοντας να τιμωρήσει τους ανθρώπους που έγιναν κακοί και άδικοι αλλά και τον Προμηθέα, βρίσκει ευκαιρία να προκαλέσει κατακλυσμό. Η αφορμή ήταν οι γιοί του Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Κατά την επίσκεψή του στους γιους του Λυκάονα, με μεταμφίεση ταξιδιώτη, του προσφέρεται ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου. Εξοργισμένος τους μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο. Αποφασίζει να εξαφανίσει την ανθρωπότητα. Ο Προμηθέας ενημερώνει τον γιο του, Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να τη γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα. Πράγματι όταν έγινε ο κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα, που δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.

Φυσικά, αυτό εξόργισε τον Δία, ο οποίος έδεσε τον Προμηθέα σε βράχια, στο όρος Καύκασος, και έβαλε έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Επειδή ο Προμηθέας ήταν αθάνατος, κάθε βράδυ τα σπλάχνα του γιατρεύονταν. Στον Προμηθέα» του Αισχύλου, μαθαίνουμε τη στάση του Τιτάνα απέναντι στην τιμωρία του και το μυστικό που κρατούσε από τον Δία. Τελικά ο Προμηθέας αποκαλύπτει το μυστικό που αφορούσε την Θέτιδα, την οποία ποθούσε ο Δίας, σε αντάλλαγμα την απελευθέρωσή του. Πράγματι περνώντας από τον Καύκασο ο Ηρακλής, με κατεύθυνση τη Χώρα των Εσπερίδων, σκοτώνει τον αετό και σπάει τις αλυσίδες του Ηφαίστου. Ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη προς τον ημίθεο, του λέει πως θα πάρει τα Χρυσά Μήλα.».

Στην παράσταση θα δούμε τον Ήφαιστο που έχει αναλάβει να δέσει τον Προμηθέα με αλυσίδες πάνω στους βράχους, το Κράτος και τη Βία να επιθεωρούν τον απρόθυμο Ήφαιστο, να καταφθάνουν οι κόρες του Ωκεανού, οι Ωκεανίδες, θρηνώντας για το μαρτύριο του ήρωα. Κι ενώ ο Προμηθέας και ο Ωκεανός μιλούν για τη σκληρότητα του Δία, επί σκηνής εμφανίζεται ένα ακόμη πλάσμα που υποφέρει από την εκδικητικότητα των θεών: Είναι η Ιώ, ερωμένη του Δία, που εκείνος μεταμόρφωσε σε δαμάλα για να τη γλιτώσει από τη ζήλεια της Ήρας, χωρίς όμως να το καταφέρει, καθώς η πανούργα εκείνη έχει στείλει τον Οίστρο, μια ενοχλητική βοϊδόμυγα, να βασανίζει την Ιώ, ακολουθώντας την ανελέητα ως τα πέρατα του κόσμου. Ο Προμηθέας προφητεύει το μέλλον της, που συνδέεται και με τη δική του μοίρα, αφού κάποιος απόγονός της, πολλά χρόνια μετά, θα τον απελευθερώσει. Προφητεύει επίσης την πτώση του Δία, αρνείται όμως πεισματικά να φανερώσει στον απεσταλμένο του, Ερμή, το πώς θα γίνει αυτή. Η τραγωδία τελειώνει με τους κεραυνούς του Δία να πέφτουν ενάντια στον κρατούμενο με την ελεύθερη συνείδηση, που αντιστέκεται. (Περίληψη από την επίσημη ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου).

Εξαιρετική η ιδέα του σκηνοθέτη να υποδυθεί τον ρόλο του Προμηθέα μία γυναίκα. Όπως εξήγησε ο ίδιος (Πηγή: ΕΡΤ), «Ο Προμηθέας είναι ο άνθρωπος – Θεός. Ένας εκπεπτωκώς άγγελος. Δεν είναι ούτε άντρας, ούτε γυναίκα. Είναι αυτός/αυτή που αρνήθηκε τον όποιον διαχωρισμό ανάμεσα στους ανθρώπους. Τους αγάπησε και τους υπερασπίστηκε. Θρηνεί για τη γήινη μοίρα τους, που είναι ο Θάνατος. Μια μοίρα κοινή για όλους».

Καλή θέαση σε όσους τυχερούς καταφέρουν να παρευρεθούν!